Сустрэча (на белорусском языке) - Владимир Шитик

Шитик Владимир

Сустрэча (на белорусском языке)

Уладзiмiр Мiкалаевiч Шыцiк

Сустрэча

Пройдзе час, з зямных касмадромаў возьмуць старт вялiзныя зоркалёты i накiруюцца да далёкiх галактык.

Магчыма, гэта адбудзецца ўжо ў наступным стагоддзi, магчыма, значна пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ўжо цяпер хочам ведаць, што напаткае бясстрашных астралётчыкаў у бясконцай прасторы. Аб iх прыгодах, лёсе i знаходках расказваецца ў гэтым зборнiку фантастычных апавяданняў.

На стук адказала цiшыня. Пасько пачакаў хвiлiну i зноў паднёс руку да дзвярэй. Але, не дацягнуўшыся да iх, апусцiў. Ён уявiў сабе высокую фiгуру капiтана, схiленую над сталом, нахмураны лоб, позiрк, затуманены болем страты, i адступiў.

Iх засталося пяцёра - Пунтус i Марцалiс на "Валдай" не вярнулiся, усе тэрмiны скончылiся яшчэ ўчора. I тады чацвёра з экiпажа прыйшлi да капiтана i папрасiлi паслаць iх на пошукi.

Капiтан выслухаў iх i сказаў, што падумае. Пасько ведаў, аб чым ён будзе думаць: сiтуацыя ж паўтарылася. Калi не вярнуўся Пунтус, да капiтана яны хадзiлi ўпяцёх. На пошукi быў пасланы Марцалiс. I ён таксама не вярнуўся. Двое з сямi ды яшчэ аварыя рухавiка - гэта ўжо бадай катастрофа. Пасько разумеў ваганнi капiтана - той хацеў адрамантаваць рухавiк i вярнуць "Валдай" на Зямлю. Але ён разумеў i iншае: нiхто з iх, у тым лiку i капiтан, не даруе сабе, калi не даведаецца, што здарылася з таварышамi.

Выклiк да капiтана прагучаў па ўнутранай сувязi як сiгнал трывогi. Ён застаў Пасько на тым жа месцы - ля дзвярэй. Пачакаўшы секунду-другую, Пасько рашуча пераступiў парог.

- Сядай, - не пачынаючы размовы, капiтан паказаў на крэсла.

Увайшлi i астатнiя члены экiпажа.

Капiтан узняў галаву i доўгiм пiльным позiркам абвёў сваiх таварышаў.

- Што будзем рабiць? - спытаў ён.

- Шукаць!

Капiтан у знак згоды схiлiў галаву. Агледзеўшы свой парадзелы экiпаж, сказаў:

- Паедзе Пасько. - Падумаўшы, дадаў: - Ён - апошнi.

Толькi зараз Пасько зразумеў, чаго каштавала капiтану гэтае рашэнне. Ён неяк аж пастарэў за апошнiя суткi, яго доўгая фiгура здавалася яшчэ даўжэйшай, а вакол вачэй густой сеткай паглыбелi маршчынкi.

З каюты капiтана ўсе выходзiлi моўчкi. I Пасько ведаў прычыну. Кожны з iх аддаў бы жыццё, ратуючы таварышаў, i таму нiхто не мог згадзiцца, што ў выпадку яшчэ адной няўдачы iм прыйдзецца вяртацца. Але яны разумелi i тое, што, прымаючы рашэнне, капiтан браў на сябе не толькi вялiкую адказнасць. Ратуючы iх, жывых, ён ужо нiколi не зможа апраўдацца i перад тымi, мёртвымi, якiя, можа, жывуць i чакаюць дапамогi, i перад сваiм сумленнем.

Збiраючыся ў дарогу, Пасько думаў, што, напэўна, капiтан усё-такi дапусцiў памылку. Не цяпер. А тады, калi адправiў першага разведчыка аднаго, а не двух. Магчыма, удвух яны лепш арыентавалiся б, сустрэўшы небяспеку, што чакала iх у катлавiне. Капiтан паспадзяваўся, мабыць, на ахоўныя здольнасцi аўтаматаў, бо, павагаўшыся, катэгарычна сказаў, што паедзе адзiн разведчык. Але аўтаматы, здаецца, не апраўдалi яго спадзяванняў.

Катлавiна пачыналася з раўнiны, на якой зрабiў пасадку "Валдай". Ад карабля да яе было каля чатырохсот кiламетраў. Сама па сабе яна не зацiкавiла б касманаўтаў, як i ўвесь Бальдар - гэта сiняя планета, пазбаўленая атмасферы i якiх-небудзь прыкмет жыцця. Для iх ён быў толькi часовай пасадачнай пляцоўкай. Але, аблятаючы Бальдар, у катлавiне яны заўважылi сiгарападобнае цела, якое вельмi нагадвала зямныя зоркалёты ранняй касмiчнай эпохi.

Пасько выехаў на ўсюдыходзе, калi яшчэ была ноч.

Электронны вадзiцель вёў усюдыход плаўна, амаль без штуршкоў. Нават здавалася, што наогул няма нiякага руху. I тады Пасько, паглядаючы на яркiя аднастайныя зоркi чужога неба, уяўляў сябе ў кабiне касмiчнага карабля, якi згубiўся ў бясконцай прасторы. Выбiраючы зручную дарогу, электронны вадзiцель рабiў паварот, усюдыход уздрыгваў, i тады Пасько вяртаўся да думак аб сваiм становiшчы.

Ён не баяўся. Яму толькi хацелася хутчэй разабрацца, што ж усё-такi здарылася з таварышамi.

Перад выездам ён разам з капiтанам яшчэ раз прагледзеў здымкi катлавiны. Усё тое ж самае: у непрыступных скалiстых гарах, навiслых над абрывам, узвышаўся блiскучы сiгарападобны прадмет з купалам наверсе.

- Думаеш, зямны? - спытаў тады Пасько.

- Хутчэй за ўсё, - адказаў капiтан. - Падабенства вялiкае.

Пасько здалося, што ён хацеў нешта сказаць яшчэ, але не сказаў i, развiтваючыся, толькi кiўнуў галавой.

Вяршынi гор святлелi - пачынаўся дзень. А тут, у катлавiне, беспрасветная цемра на кожным метры яшчэ супрацiўлялася халодным праменням ранiшняга бальдаравага сонца, якiя нiбы сцякалi з гор.

Серабрысты купал быў на ранейшым месцы, вытыркаючыся з-за кальца скалiстых пiкаў. Ад увахода ў катлавiну да гэтага купала заставалася кiламетраў пяць. Пасько навёў тэлеўстаноўку. На экране ружовымi iскрамi ўспыхнулi скалы i сярод iх - купал. Нерухомы, як манумент, як помнiк. Пасько падумаў, што, напэўна, i яго сябрам гэты зоркалёт здаваўся своеасаблiвым помнiкам узлёту чалавечага розуму. I раптам першае сумненне, яшчэ няяснае i слабае, варухнулася ў яго галаве, пасеяўшы ў сэрцы трывогу.

Далей дарогi не было, бо побач стаялi яшчэ два ўсюдыходы, пакiнутыя тут Пунтусам i Марцалiсам. Пасько выключыў рухавiк, зразумеўшы, што далей давядзецца iсцi пехатой.

Перш чым пайсцi, ён зноў паглядзеў на купал. Малюнкi падобных зоркалётаў ён помнiў з падручнiкаў, па якiх некалi вучыўся ў штурманскай школе. Гэта, несумненна, быў зоркалёт, пабудаваны на Зямлi. Адна з першых мадэлей, здольная развiваць субсветавую хуткасць, пабудаваная амаль дзвесце гадоў назад. Дзвесце гадоў! Халодныя мурашкi пабеглi ў Пасько па спiне. Ён нiбы дакрануўся да сiвой мiнуўшчыны, якая выпадкова прыадкрыла перад iм адну са сваiх трагiчных старонак.

Першым жаданнем было кiнуцца да знаходкi. Ён ужо быў зрабiў некалькi крокаў, але авалодаў сабой i спынiўся. Гэты ж самы купал бачылi i Пунтус з Марцалiсам. Яны, мабыць, таксама адразу ж кiнулiся да зоркалёта, не радзiраваўшы папярэдне на "Валдай". Чаму? Адзiн з iх быў пiлот, другi iнжынер. Яны, вiдаць, пазналi зоркалёт, можа, нават нешта аб iм ведалi i не палiчылi патрэбным паведамiць капiтану. Што яны ведалi пра зоркалёт?

Пасько вярнуўся да машыны, закадзiраваў пытанне i, стрэлiўшы ракетай, якая вынесла ўгару зонд-антэну, перадаў дэпешу на "Валдай". Адказ-радыёiмпульс прыйшоў роўна праз тры хвiлiны. А яшчэ праз пятнаццаць секунд Пасько прачытаў: "Зоркалёт сiстэмы КЗСХ. Два не вярнулiся адпаведна 186 i 172 гады назад. Першы ляцеў да Альфы Цэнтаўра, другi - да Сiрыуса".

Гэтыя звесткi не вельмi праяснiлi абстаноўку. Тое, што зоркалёт не вярнуўся на Зямлю, вiдавочна i так. Трэба было спадзявацца толькi на сябе. I Пасько зноў пачаў думаць, што ж рабiлi яго таварышы далей. Хутчэй за ўсё, пазнаўшы зямны зоркалёт, яны паспяшалiся дайсцi да яго. Гэта зусiм зразумелы парыў, але iменна ў iм, магчыма, i таiлася сама небяспека.