Казкi (на белорусском языке) - Братья Гримм

Ранiцай адправiўся токар са "столiкам-накрыйся" i залатым аслом дамоў. Узрадаваўся бацька, убачыўшы малодшага сына, спытаў у яго, чаму ён навучыўся ў чужых краях.

- Дарагi бацечка, я токарам стаў.

- Гэта тонкае рамяство, - пахвалiў бацька i сказаў: - Ну, а што прынёс з падарожжаў?

- Дарагую штучку, мiлы бацечка, - дубiнку ў мяшку.

- Што? - закрычаў кравец. - Дубiнку? Цi варта было несцi яе здалёку. Яе можна вычасаць з любога дрэва.

- Так, але, мiлы бацечка, мая дубiнка чароўная, - супакоiў сын бацьку, расказаў яму яе тайну. - От бачыш, дзякуючы гэтай дубiнцы я вярнуў назад столiк-накрыйся i залатога асла, якiя адняў ад братоў зладзеяваты гаспадар гасцiнiцы. Клiчце iх сюды ды запрашайце ўсю радню!

Стары кравец не зусiм паверыў малодшаму сыну, але што зробiш, склiкаў у сваю хату ўсю радню. Вось раскiнуў токар на ўвесь пакой хустку, прывёў залатога асла i сказаў свайму брату:

- Ну, мiлы братка, пагавары з iм.

I сказаў млынар:

- Брыклябрыт!

I сталi дажджом падаць на хустку залатыя чырвонцы. Асёл рабiў гэта да таго часу, пакуль усе госцi не набралi столькi золата, як панесцi. (А па табе, мой дружа, вiдаць, што i ты не супраць бы пабываць там. Што ж, даруй, гэта казка).

Пасля токар прынёс столiк i сказаў:

- Ну, братка, пагавары з iм.

I толькi сталяр прамовiў: "Столiк, накрыйся!", а ён ужо накрыты абрусам, i ўвесь устаўлены смачнымi стравамi. Пачалося такое баляванне, якога не было ў хаце краўца за ўсё яго доўгае жыццё. Вясёлая i задаволеная вярталася радня дамоў.

I схаваў кравец у шафе iголку i нiткi, метр i прас ды стаў жыць-пажываць разам з сынамi ў радасцi i ў багаццi.

Ну, а куды ж падзелася каза, з-за якой кравец прагнаў з дому сваiх сыноў?

Сорамна ёй зрабiлася, што паголеная ў яе галава, вось i забегла яна ў лiсiную нару, схавалася там. Вярнулася лiса з палявання, бачыць у цемры нары блiшчаць два вялiкiя вокi, напалохалася яна i збегла.

Сустрэў лiсу мядзведзь, бачыць, што яна перапалоханая, цiкавiцца:

- Што з табой, лiсiчка-сястрычка?

- Ох, - адказвае рыжая, - страшны звер засеў у маёй нары, з вогненнымi вачамi.

- Ды мы яго ўраз выганiм! - кажа мядзведзь.

Пайшлi яны да нары. Мядзведзь зазiрнуў туды, спалохаўся вогненных вачэй i даў лататы ад нары. Бяжыць па лесе, зямля пад iм трасецца. Тут сустракаецца яму пчала, пытае:

- Мядзведзь, чаго выгляд у цябе такi маркотны, дзе згубiў сваю весялосць?

- Табе добра разважаць, - адказвае мядзведзь - а вось у лiсiным домiку засеў страшны звер, вочы вылупiў, i выгнаць яго мы не можам.

I сказала пчала:

- Шкада мне цябе, мядзведзь. Хаця я, пчала, слабая i бедная, вы на мяне i глядзець не хочаце, але я ўсё-такi магу вам дапамагчы.

Пчала ўляцела ў лiсiную нару, села казе на паголеную галаву i так моцна яе ўджалiла, што каза ажно падскочыла. Закрычала:

- Ме-ме!

Як ашалелая выскачыла каза з лiсiнай нары. I нiхто да цяперашняга часу так i не ведае, куды яна збегла.

ТРЫ МАЛЕНЬКIЯ ЛЕСАВIКI

Жыў-быў адзiн чалавек, i памерла ў яго жонка; i жыла жанчына, i памёр у яе муж; была ў чалавека дачка, i ў жанчыны таксама была дачка. Дзяўчаты ведалi адна адну i хадзiлi разам гуляць, i зазiралi часта да гэтай жанчыны ў дом. Вось жанчына аднойчы i гаворыць дачцэ таго чалавека:

- Паслухай, скажы свайму бацьку, што я жадаю выйсцi за яго замуж, што ты будзеш за мной кожны дзень у сырадоi купацца ды вiно смакаваць, а дачка мая няхай у вадзе плюхаецца i п'е толькi ваду.

Вярнулася дзяўчына дахаты i расказала бацьку пра тое, што яе прасiла перадаць жанчына. Кажа бацька:

- Што мне рабiць? Ажэнiшся раз, а наракаеш увесь свой век, - усё гэта i радасць, i гора.

I вось, не ведаючы, што яму выбраць, сцягнуў ён з нагi бот i гаворыць:

- Вазьмi гэты бот - у iм падэшва дзiравая, занясi яго на гарышча i павесь на вялiкi цвiк, i налi ў бот вады. Калi вада з яго не прасочыцца, дык прыйдзецца мне другi раз жанiцца, а працячэ - дык не буду жанiцца.

Дзяўчына зрабiла тое, што сказалi ёй; але ад вады дзiрка ў боце зацягнулася, i бот утрымаў па самы верх ваду. Расказала дачка пра гэта свайму бацьку. Вось ён падаўся на гарышча i ўбачыў, што тая гаворыць праўду; пайшоў да ўдавы i жанiўся з ёю, - тут яны i вяселле згулялi.

Назаўтра паднялiся абедзве дзяўчаты, бачаць: стаiць перад бацькавай дачкою малако для мыцця i вiно для пiцця, а перад жончынай дачкою - вада, каб памыцца, ды вада, каб папiць. Новай ранiцай бачаць: стаiць вада мыцца i пiць i перад гаспадаровай дачкою, i перад гаспадынiнай. А яшчэ праз дзень i ноч убачылi: стаiць вада спаласнуцца ды вада прамачыць у роце перад бацькавай дачкою, а малако для мыцця ды вiно для пiцця перад жончынай дачкою; гэтак пайшло-павялося яно i далей.

Неўзлюбiла мачыха падчарку i не ведала, што б такое прыдумаць, каб было ёй з дня ў дзень усё горш i горш. А была яна да ўсяго вельмi зайздросная: падчарка была i мiлая, i прыгожая, а яе родная дачка пачварная i прыкрая.

Аднойчы зiмою, калi надышлi лютыя маразы i ўсё навокал замерзла, горы i далiны засыпала снегам, пашыла мачыха папяровую сукенку, паклiкала дзяўчыну i кажа:

- Начапi гэтую сукенку, iдзi ў лес ды прынясi мне поўную лубку сунiц: мне хочацца ягадамi пачаставацца.

- Божа, ды зiмою сунiцы не растуць, - усклiкнула дзяўчына, - зямля ж глыбока замерзлая i снегам накрытая. I як пайду ў папяровай сукенцы? На дварэ так холадна, што дых займае, вецер прадзьме мяне наскрозь, а калючы цярноўнiк парве мне адзенне.

- Ты што гэта? Iдзеш мне насуперак? - запытала мачыха. - Iдзi борздзенька i не думай нават мне на вочы паказвацца, пакуль не назбiраеш поўную лубку сунiц.

Яна дала ёй кавалак сухога хлеба i дадала:

- Гэта табе хопiць на цэлы дзень, - а сама падумала: "На дварэ ты змерзнеш i з голаду загiбееш, i нiколi дадому не вернешся".

Дзяўчына паслухала, ускiнула на сябе папяровую сукенку i выйшла з дому з лубкай. А навокал снег ды снег, белыя прасторы i далечынi, i нiдзе нiякага зялёнага сцябла не бачна.

Прыйшла яна ў лес, заўважае: стаiць маленькая хатка; i пазiраюць з яе тры невялiкiя лесавiкi. Павiталася яна з iмi i нясмела ў дзверы пастукала. Яны крыкнулi: "Заходзь!" - i яна ўвайшла ў пакой i села на лаўку каля печы, - ёй захацелася пагрэцца i з'есцi свой кавалак хлеба. А маленькiя чалавечкi i гавораць:

- Дай i нам крыху.

- Добра, - адказала яна i разламала свой кавалак хлеба напалам i адну палавiну аддала iм. А потым яны пытаюць:

- Чаму ты ў такой тоненькай сукеначцы зiмою ў лесе?

- Ах, - уздыхнула дзяўчына, - я павiнна дабраць поўную лубку сунiц, а без iх мне дадому вяртацца няможна.

Калi яна з'ела свой кавалачак хлеба, яны далi ёй памяло i сказалi:

- Цяпер змяцi снег за хатнiмi чорнымi дзвярыма.

Яна выйшла, а маленькiя чалавечкi пачалi памiж сабою раiцца: "Што нам ёй такое даць за яе дабрыню i стараннасць ды за тое, што з намi хлебам сваiм падзялiлася".

I сказаў першы з iх:

- Я ўзнагароджу яе тым, што будзе яна з кожным днём усё прыгажэць i прыгажэць.

Другi прамовiў:

- А я ўзнагароджу яе тым, што будуць з яе рота, толькi скажа яна слова, выпадаць чырвонцы.

Дадаў трэцi:

- А я ўзнагароджу яе тым, што заявiцца кароль i возьме яе замуж.

Зрабiла дзяўчына тое, што сказалi ёй маленькiя лесавiкi, змяла памялом снег каля хаткi. I як вы думаеце, што ж яна ўбачыла? Спелыя сунiцы! Яны прабiлiся цёмна-чырвонымi ягадкамi з-пад снегу. I набрала радасная дзяўчына поўную лубку; падзякавала маленькiм лесавiкам, развiталася з кожным з iх за руку i пабегла дахаты, жадаючы прынесцi мачысе тое, што тая ёй загадала.

Вярнулася яна дадому i толькi прамовiла "добры вечар", як тут жа выпаў з яе рота чырвонец. Пасля яна расказала, што здарылася з ёй у лесе, i пры кожным слове падалi з яе рота чырвонцы, так што хутка ўвесь пакой быў завалены iмi.

- Паглядзiце вы на гэтую фанабэрыю! - ускiпела яе зводная сястра, - проста пад ногi кiдае грошы. - Але ўпотай яна ёй пазайздросцiла, i зажадалася ёй таксама пайсцi ў лес па сунiцы.

Мацi пачала яе адгаворваць:

- Не, мiлая дачушка, на дварэ надта холадна, ты можаш змерзнуць. - Але тая ўсё яе прасiла-малiла, i мацi нарэшце згадзiлася, пашыла ёй шыкоўную скураную, з густой шэрсцю футрачку i дала ёй у дарогу хлеб з маслам i булачкi.

Накiравалася дзяўчына ў лес i пайшла напрасткi да той маленькай хацiнкi. Тры маленькiя чалавечкi, як i тады, вызiрнулi з акенца, але яна з iмi не павiталася i, не зважаючы на iх i не прамовiўшы iм нi слова, уварвалася ў пакой, села каля грубкi i пачала ўплятаць хлеб з маслам ды пiражкi.

- Дай i нам крыху, - усклiкнулi маленькiя чалавечкi.

Але яна ад iх адмахнулася:

- Мне i самой не хопiць, дык чаму мне яшчэ з вамi дзялiцца?

Калi дзяўчына наелася, яны сказалi:

- Вось табе памяло, змяцi чыста перад чорнымi дзвярыма.

- Э, ды мяцiце вы самi! - адказала яна. - Я вам не пакаёўка. - А калi яна адчула, што яны даваць ёй нiчога нават не думаюць, яна пайшла ад iх.

I пачалi раiцца памiж сабой тры маленькiя лесавiкi: "Што нам ёй такое даць за яе халоднае i злое сэрца, што не хоча нiкому рабiць дабрыню? "

Першы сказаў:

- Я ўзнагароджу яе тым, што будзе яна з кожным днём усё больш пачварная.