Рыпучая хацінка - Кацярына Мядзведзева

— Ну што, застаешся тут? — сказаў я. — Збірай чарніцы, капай бульбу, увогуле, жыві ў сваё задавальненне. Гэты бераг твой, а той — мой.

Яна паглядзела мне ў вочы. Нязграбна прысела і пачала збіраць ягады. Мяне хапіла, можа, на паўхвіліны, а потым я выправіўся на поле ў пошуках рыдлёўкі. І не сумняваўся, што знайду…

Калі вярталіся назад, дзяўчынка маўчала — і ў чоўне, і на шляху ад возера да хацінкi. Я цягнуў бульбу і кошык з уловам, а яна размахвала сумачкай і круціла галавой, разглядаючы верас, бярэзнік, шызыя ягады ядлоўцу і плюшч, што кучаравiўся па хацінцы. Плюшч? Адкуль тут плюшч? Учора яшчэ былі падгнілыя, парос-лыя зялёным мохам сцены. Няйнакш заўтра ружы з’явяцца і дарожка, пасыпаная пяском, — гідкая казачная хатка з дзіцячай кніжкі-размалёўкі. Рыпучая хацінка, дарэчы, была не менш за мяне здзіўлена з’яўленнем новай расліннасці. Раз-пораз яна скідала ўпартыя атожылкi, нібы атрасалася ад нанесенага смецця. Але плюшч чапляўся вусікамі, выпускаў новыя лісточкі-зорачкі і караскаўся вышэй і вышэй, пагражаючы заплесці вокны і заткнуць комiн. Хацінка парыпала-парыпала і змірылася. Выдаўшы чарговы рыпучы гук, адчыніліся касабокiя дзверы, і дзяўчына ўвайшла.

— Ой, як тут утульна! — усклікнула яна. Кінула торбу на ложак і прынялася даследаваць тэрыторыю — ну сапраўды, як котка. Ткнула нос ва ўсе дзюры, адчынiла шафку з посудам, зазірнула ў палатняныя мяшэчкі з рэзкімі затаўкамі, пападнімала вечкі абкуродымленых кацялкоў. А я разглядаў круглы жаночы гадзіннічак, які выпаў з яе торбы. Бранзалетка-ланцужок, расколіны па шкле, змерзлыя стрэлкі паказваюць без чатырнаццаці восем…

Вось яно што.

— Значыцца, і ты…? — сказаў я, падкідаючы гадзіннічак на далоні.

Яна ўскінула на мяне вочы. Ужо не лялечна-блакітныя, падсветленыя сонцам, а халодныя, шэрыя. Сталыя. Цікава, ці шмат яна памятае?

— І я. Толькі бачыш, што атрымалася, — сказала яна ціха. — Давай вя-чэраць…

— Цябе як завуць? — спытаў я амаль ветліва.

— Ася, — сказала яна, памарудзіўшы. — А ты памятаеш сваё імя?

Я не памятаў, не памятаў наогул ні-чо-га. Так атрымалася — я жыў выключна сучаснасцю. Многія людзі палічылі б гэта шчасцем.

Суседзі ігралі на піяніна, у вокнах ружавела, печ пастрэльвала іскрынкамі. Я скроб і трыбушыў ляшчоў, Ася чысціла бульбу, Клякса ганяў па падлозе залацістую круглую цыбульку. Потым усё гэта — рыба, бульбінкі, цыбуля, заправы, — булькала і кіпела ў кацялку. Як даўно я не еў нічога больш смачнага! Выпіўшы кавы — дзіўна, знайшоўся цэлы слоік на печы! — мы пасядзелі, моўчкі гледзячы на агонь, памаўчалі кожны пра сваё. І вядома, я не завёў гадзіннік. Нават не ўспомніў пра яго…

Калі дзяўчына ўлеглася спаць на адзіны ложак у хацінцы, мы з Кляксам выправіліся ў двор. Улегліся на абярэмка сена і глядзелі на неба. У небе штосьці важдалася, шастала, скрэблася, падрыгвалі зоркі. Клякса паводзіў вушамі, прыслухоўваючыся да начных гукаў. Паляжаў са мной трохі і збег на паляванне. А я заснуў, і мне, як звычайна, нічога не снілася.

Раніцай мяне абудзіў пах. Адурманьваючы салодкі пах аладак з яблыкамі. Суседзі пяклі іх на сняданак па нядзелях. Ну, гэта я так вырашыў, што па нядзелях, бо ніякага часу і календара тут, вядома, не было.

На парозе мне сустрэўся Клякса. Хвост жыццярадасна задраны, у зубах — палова аладкі. Ася за сталом піла каву. Перад ёй на велізарнай талерцы дымілася гара пульхных жоўтых блінцоў. Духмяных. Гарачых. Сапраўдных! Але ж у хаце не было яек, мукі і ўсяго астатняга! Як ёй гэта ўдалося?

— Дзе ўзяла? — прамыкаў я. Цяжка размаўляць з набітым ротам. А тут яшчэ і смятана апынулася ў белым соусніку, густая, халодная.

— Там, за акном, — махнула рукой яна, — суседзі пачаставалі.

Я ледзь не ўдавіўся.

— Якія яшчэ суседзі?

— Ну тыя, што ўчора Шапэна ігралі, — паціснула плячыма Ася.

Мне стала прыкра. Пакуль я ўдыхаў водары і глынаў слінкі, пераконваючы сябе, што мне нічога не свеціць, Ася проста працягнула руку і ўзяла тое, што ёй жадалася. Чаму я сам да гэтага не дадумаўся?!

— Ты чуў? Уначы ў небе хтосьці корпаўся, варушыўся, — сказала Ася, і ў яе вачах мільгануў страх.

— Тут такое часта бывае, — цяпер ужо я паціснуў плячамі. — Часам і пацяруха сыплецца, галінкі сухія, костачкі…

— Чые костачкі? — падскочыла яна.

— Вішнёвыя! — ну і палахліўка! Мабыць, думае, што неба — гэта нешта накшталт антрэсоляў, дзе можа пасяліцца страшная калматая пачвара. З ікламі, вострымі кіпцюрамі, драпежная і крыважэрная… Я спахапіўся. Як бы не напрыдумляць лішняга. І тут жа, пацвярджаючы маю асцярогу, у паветры раскаціўся злавесны, вантробны рык. Дахаты прыбег Клякса. Хвост мяцёлкай, поўсць на хрыбце ўздыбілася — ці то біцца памкнуўся, ці то хавацца.

— А гэтая пачвара можа спусціцца да нас? — дрыготкім голасам спытала Ася.

— Можа, — злосна сказаў я. — Больш за тое, спусціцца даволі хутка.

— Як?!

— Па лесвiцы!

Яна недаверліва ўсміхнулася.

— Я не жартую, — проста немагчыма, нічым яе не возьмеш! — Так што скачы ў човен і ратуйся за возерам. Пачвара не ўмее плаваць.

— Навошта ты гэта кажаш? — абурылася яна. — Я не баюся! І застануся тут.

Нібы даказваючы сваю адвагу, яна ўзяла кош і адправілася ў лес. Клякса за ёй. Што мне заставалася рабіць? Я прыхапіў са стала нож і паплёўся ў грыбы. Сямейкі белых, маслякі з наліплай на скурку ігліцай, кідкія шапкі чырвонагаловікаў. Дзіўна, як хутка пераключаецца свядомасць з разважанняў на пошукі. Страляеш вачыма сюды-туды, прыцэньваешся да чарговага карычневага капялюшыка — ядомы? Неядомы? — і галава становіцца выдатна-пустая, у адрозненне ад кошыка.

Насвістваючы песеньку, я абшукваў траву, мох і апалае лісце, зазіраў пад лапы хвоям. Сонца міргала скрозь рэдкую лістоту. Ідылію парушаў толькі грукат, які зрэдку даносіўся зверху. Дурная пачвара. Грукачы — не грукачы, ежы табе ўсё адно не дастанецца. Завяду гадзіннік і сыду. І ты, пакрыўджаная і галодная, абдзіраючы каленкі, пакараскаешся назад на неба.

Невядомы нябесны жыхар быў тут з самога пачатку. Калі я ачомаўся ў Рыпучай хацінцы, побач сядзеў Клякса, у печы гарэў агонь, за вокнамі ліў дождж, — і зрэдку хтосьці скуголіў у нябёсах, маркотна і працягла. Калі выдаваліся сухія пахмурныя дні і пераставала крапаць, з-за аблокаў даносіліся дзіўныя гукі: скрыгат кіпцюроў, пырханне, грук. І сыпалася зверху смецце, а аднойчы ўначы мне здалося, быццам хтосьці з шумам уцягвае паветра, прынюхваецца, шукае, чым бы пажывіцца. Клякса ў тую ноч добра-такі збаяўся: пэўна, яму прымроіўся гіганцкі зласлівы сабака — пажыральнік дробных хатніх улюбёнцаў.

Усе мае страхі скончыліся, калі я сеў і старанна падумаў: дык жа не спусціцца пачвара сюды, ніяк! Саскочыць — занадта высока, а крылаў у яе няма. Ня-ма! Так што хай аблізваецца і прынюхваецца колькі заўгодна, усё адно сюды не патрапіць!

А сёння невядома нашто я разбурыў абарону, лесвiцу нейкую прыплёў.

Ну і добра. Урэшце, гэта мой свет. Што хачу, тое і кажу.

Да хацінкi мы падышлі адначасова: я — з поўным кошыкам грыбоў, Ася — з кашом ярка-чырвоных ягад і букетам жоўтых кветак. На мой здзіўлены погляд яна дзелавіта растлумачыла:

— Гэта шыпшына! Вельмі карысна, вітаміны, узімку будзем заварваць. А гэта, — яна патрэсла жоўтымі кветкамі, — піжма.

Мне гэта абсалютна нічога не казала.

— Піжма, — яна глядзела на мяне, як на някемлівае дзіця. — Паспрабуй!

І я купіўся. Вырашыў, што суквецці будуць салодкімі ці хоць бы кіславатымі. Скрывіўся, доўга адплёўваўся:

— Дрэнь! Калі хоць раз гэта заварыш, выкіну з хаты і кветкі, і цябе…

— Яе не заварваюць, яе ад глістоў ядуць, — растлумачыла, адсмяяўшыся. — І дзеля апетыту.

Наступную гадзіну мы не размаўлялі. Сядзелі на лаўцы побач і перабіралі, скрэблі, чысцілі. Белыя нанізалі на нітку і павесілі над печчу сушыцца, астатнія пасмажылі з цыбуляй. Да іх бы хлеба…

— Вельмі хлеба хочацца, — сказала Ася, паспрабаваўшы грыбы. — Дзе ў нас хлеб?

Я своечасова скеміў прамаўчаць, і неўзабаве велізарны духмяны каравай адшукаўся ў палатняным мяшэчку на печы. А ад дзяўчыны больш карысці, чым шкоды.

Пасля ежы мне хацелася спаць. Ася таксама сядзела размораная і сытая, пагладжвала жывот і нібы да яго прыслухоўвалася. А яна ж рана ці позна нараджаць будзе. І каму ж прымаць роды? Па скуры пабеглі мурашкі, калі я ўявіў сябе ў ролі акушэра. Можа, да таго часу матэрыялізуюцца суседзі? Пажылая пара, муж-паляўнічы кожны тыдзень прыносіць дахаты мяса, а жонка ўсё жыццё прапрацавала павітухай, а?

З-за сцяны пачулася музыка. Ася заплюшчыла вочы і з усмешкай слухала, а я разважаў. На такім вялікім тэрміне наўрад ці яна здзейсніла самагубства. Калі ўжо данасіла амаль да родаў, які сэнс паміраць? Значыць, хвароба? Ці няшчасны выпадак, а можа — яе забілі?

Сваю смерць я, хоць смутна, ды памятаў. Уласна, гэта быў адзіны ўспамін, які перайшоў са мной з таго свету ў гэты. Аварыя. Віск тармазоў. З усяе моцы выварочваючы руль, спрабуючы аб’ехаць — каго ці што? — я ўрэзаўся ў слуп. А можа, у дрэва, разгледзець не паспеў. Так і апынуўся тут. І гадзіннік спыніўся без чатырнаццаці восем. Куды ж я так спяшаўся, што нават забыўся прышпіліцца?