Гронкi гневу (на белорусском языке) - Джон Стейнбек

Знiмi пярэднюю правую пакрышку з "грэхема", павярнi яе латай усярэдзiну. Астатняе - проста шык! Пратэктар нават яшчэ не сцёрся.

Абавязкова! Гэтае старое жалеззе яшчэ пяцьдзесят тысяч мiль прабяжыць. Толькi больш масла залiвайце. Бывайце. Шчаслiва.

Падбiраеце машыну? А што б вам хацелася? Знайшлi што-небудзь прыдатнае? Нешта ў горле суха. Як наконт таго, каб прапусцiць па маленькай? Давайце пойдзем, а жонка ваша няхай пакуль што паглядзiць на гэты "ласаль". Вы "ласаль" не хочаце? Так, падшыпнiкi знасiлiся. Праз меру масла бярэ. Магу прапанаваць "лiнкольн" 24-га года. Вось гэта машына! Вечная. Пераробiце ў грузавiк.

Гарачае сонца на ржавым жалезе. Зямля ў масленых плямах. Людзi азадачана расхаджваюць, iм патрэбна машына.

Вытры ногi. Не прыхiнайся да гэтай машыны. Яна брудная. Якую выбраць? Колькi наогул яны каштуюць? Пасачы за дзецьмi. Цiкава, колькi яны хочуць за гэтую. Зараз спытаем. За спрос грошай не плоцяць. Спытацца ж можна. Больш за семдзесят пяць нi на адзiн пяцiцэнтавiк даць не магу, а то да Калiфорнii не дабяромся.

Госпадзi, ну каб хоць яшчэ з сотню гэтых дамавiн на колах! На хаду цi не на хаду - мне няважна.

Пакрышкi, старыя сцёртыя пакрышкi, наваленыя высокiмi штабелямi; камеры чорныя, шэрыя - вiсяць, як кiлбасы.

Латкi на камеры? Парашок для чысткi радыятараў? Iскравы кандэнсатар? Укiньце вось гэту пiлюльку ў бензабак i атрымаеце лiшнiх дзесяць мiль з кожнага галона. Вось палiтура - усяго пяцьдзесят цэнтаў, i кузаў будзе як новенькi. "Дворнiкi", рэмень вентылятара, пракладкi? Ну што для вас значыць адзiн пяцiцэнтавiк?

Выдатна, Джо. Ты iх яшчэ крыху апрацуй i вядзi да мяне. А я ўжо iх абламаю - уламлю або зламлю. Толькi балбатуноў не прыводзь. Хачу бiзнес рабiць.

Калi ласка, сэр, заходзьце, заходзьце. Вам гэта проста знаходка. Так, сэр. Усяго восемдзесят даляраў, проста знаходка.

- Больш за пяцьдзесят я даць не магу. Мне ваш чалавек сказаў - пяцьдзесят.

Пяцьдзесят... Пяцьдзесят? Ён ачмурэў! Я сам заплацiў за гэту красуню семдзесят даляраў. Ты што, Джо, з глузду з'ехаў? Хочаш пусцiць мяне з торбай? Давядзецца прагнаць гэтага ёлупа. Можа, сыдземся на шасцiдзесяцi? Вось што, мiстэр, дзень кароткi. Я чалавек дзелавы, а не махляр. Можа, у вас ёсць што-небудзь узамен грошай?

Ёсць пара мулаў, я даплацiў бы iмi.

Пара мулаў? Гэй, Джо, ты чуеш? Ён прапануе расплацiцца муламi. А вы хiба не ведаеце, што мы жывём у век машын? Мулы цяпер iдуць толькi на сталярскi клей.

Добрыя, дарослыя мулы - аднаму пяць, другому сем гадоў. Што ж, пашукаю ў iншым месцы.

У iншым месцы? Прыходзiце да занятых людзей, час забiраеце i iдзяце з пустымi рукамi. Джо, хiба ты адразу не зразумеў, што маеш справу са жмiндам?

Я не жмiнда. Мне патрэбна машына. Мы ў Калiфорнiю едзем. Мне машына патрэбна.

Ну добра, няхай я прасцячок. Джо лiчыць мяне прасцячком. Калi будзеце, кажа, здымаць з сябе апошнюю кашулю, з голаду здохнеце. Вось мы як зробiм: я вазьму вашых мулаў па пяць даляраў за галаву на корм сабакам.

Не, навошта ж на корм.

Ну, я мог бы раскашэлiцца i даць па сем цi дзесяць. Дык я скажу вам, як мы зробiм. Я бяру вашых мулаў за дваццаць i яшчэ павозку ў прыдачу, згодны? Пяцьдзесят вы заплоцiце наяўнымi, а на астатнiя дасце вэксаль i будзеце пагашаць па дзесяць даляраў у месяц.

Вы ж сказалi - восемдзесят.

А хiба вы нiколi не чулi пра накладныя выдаткi i пра страхоўку? Гэта крыху павышае цану. За якiх чатыры-пяць месяцаў вы ўсё выплацiце. Распiшыцеся вось тут. Мы пра ўсё паклапоцiмся.

Проста не ведаю...

Паслухайце. Я гатовы аддаць вам сваю апошнюю кашулю, а вы столькi часу ў мяне аднялi. Я ўжо трох пакупнiкоў адпусцiў бы за той час, што на вас патрацiў. Проста прыкра. Ага, так, распiсвайцеся вось тут. Цудоўна, сэр. Джо, схадзi залi бак гэтаму джэнтльмену. Дадзiм яму яшчэ i бензiну.

Ну, Джо, дасталося ж нам з табой. Колькi я аддаў за гэту калымагу? Трыццаць зялёненькiх... а не трыццаць пяць? Не я буду, калi не заганю гэтую вупражку за семдзесят пяць, а то якi ж я дзялок? Ды яшчэ пяцьдзесят наяўнымi i вэксаль на сорак. Ну так, я ведаю, не ўсе людзi сумленныя, але часам дзiву даешся, як яны ўхiтраюцца заплацiць доўг. Адзiн выплацiў сотню праз два гады пасля таго, як я спiсаў гэтыя грошы ў расход. У заклад iду - гэты выплацiць усё да апошняга. Эх, мне каб толькi раздабыць соцень пяць такiх драндулетаў! Ну, закасвай рукавы, Джо, бярыся за справу. Пайдзi апрацуй яшчэ каго i да мяне прышлi. З гэтай апошняй здзелкi табе перападзе дваццаць зялёненькiх. Ты малайчына, Джо.

Сцяжкi млява панiклi пад дзённым сонцам. Сёння ўцэненая машына - "форд" выпуску 29-га года - "пiкап", у поўнай спраўнасцi.

А што вы хочаце за пяцьдзесят даляраў - "зефiр"?

Конскi волас закручанымi космамi вытыркаецца з падушак, памятыя, аблупленыя крылы. Расхiстаныя бамперы вiсяць коса. Элегантны двухмесны "форд" з маленькiмi каляровымi лямпачкамi - уверсе на радыятары, на крылах i ззаду. Шчыткi ад пырскаў. На рычагу пераключэння скорасцей вялiкi штамп фiрмы. На кажуху для запасной шыны - яркай фарбай прыгожая дзяўчына i надпiс: "Кора". Папаўднёвае сонца iскрыцца на ветравым шкле.

Госпадзi! Нават пад'есцi няма калi. Джо, пашлi хлопчыка па булачку з катлетай.

Перарывiсты роў лядашчых машын.

Вунь нейкi ёлупень вытрашчыў вочы на "крайслер". Схадзi дазнайся, цi ёсць манета ў яго ў штанах. Сярод гэтых фермераў трапляюцца i прайдохi такiя, што ого! Абгаблюй яго i цягнi да мяне. Ты малайчына, Джо.

Так, яна куплена ў нас. Гарантыя? Мы гарантавалi, што гэта аўтамабiль. А мамку прыстаўляць да яго не бралiся. Слухайце сюды. Вы набылi машыну, а цяпер гарлапанiце. Будзеце пагашаць доўг цi не, мне напляваць. Вашага вэксаля ў нас тут няма. Перадалi яго ў фiнансавы банк. Спаганяць будзе ён, а не мы. У сябе мы вэксаляў не трымаем. Што? Паспрабуйце толькi скандалiць, я зараз жа паклiчу фараона. Нiчога падобнага, пакрышак мы не падмянялi. Ганi яго прэч, Джо. Купiў машыну i яшчэ незадаволены. А што, калi б я купiў кавалак мяса, ад'еў палову, а рэштку панёс бы назад? У нас тут дзелавая ўстанова, а не багадзельня. Як ён табе падабаецца, Джо? Гэй, Джон, зiрнi! У яго бiрулька - ласiны зуб. Знак секты Элка. Даганi яго. Няхай паглядзiць "панцiяк" 36-га года. Ну i ну!

Квадратныя насы, круглыя насы, iржавыя насы, насы лапатай, прадаўгаватыя абцякальныя формы, плоскiя паверхнi яшчэ "даабцякальных" выпускаў. Сёння шмат уцэненага тавару. Дапатопныя пачвары з мяккай абiўкай - iх лёгка ператварыць у грузавiкi. Двухколыя трайлеры - на восях яркае сонца выразна высвечвае ржу. Ужываныя машыны. Добрыя ўжываныя машыны. Матор перабраны, зусiм спраўны.

Госпадзi! Ты толькi зiрнi. Да якога стану давялi машыну.

"Кадзiлакi", "ласалi", "б'юiкi", "плiмуты", "пакарды", "шаўрале", "форды", "панцiякi". Рад за радам, фары паблiскваюць на сонцы. Добрыя ўжываныя машыны.

Ты iх апрацоўвай, Джо. Эх, каб займець тысячы такiх драндулетаў! Ты iх толькi разахвоць, астатняе ўжо мая справа.

У Калiфорнiю едзеце? Вось якраз тое, што вам патрэбна. З выгляду з'ездзiлася, але прабяжыць яшчэ тысячы мiль.

Выстраiлiся адна да адной. Добрыя ўжываныя машыны. За бясцэнак. Матор перабраны, зусiм спраўны.

РАЗДЗЕЛ ВОСЬМЫ

Неба мiж зорак зрабiлася шэрым, ушчэрбны месяц здаваўся бязважкiм i празрыстым. Том Джоўд i прапаведнiк шпарка крочылi па дарозе, праўдзiвей - па каляiнах, пракладзеных праз баваўнянае поле коламi i гусенiцамi трактароў. Толькi няўстойлiвы стан неба выдаваў наблiжэнне досвiтку - на захадзе яно злiвалася з зямлёй, на ўсходзе яго аддзяляла ад зямлi ледзь прыкметная лiнiя. Абодва iшлi моўчкi, уцягваючы праз ноздры пыл, якi ўзнiмалi ў паветры iх чаравiкi.

- Спадзяюся, ты добра ведаеш дарогу? - сказаў Джым Кейсi. - А то развiднее, i акажацца, што мы забрылi к чорту на балота.

Баваўнянае поле ажывала разам з жыццём, якое паступова абуджалася, раннiя птушкi перапырхвалi з месца на месца ў пошуках корму, патрывожаныя трусы паспешлiва ўцякалi па камякаватай зямлi. Прыглушаныя пылам гукi крокаў i пахрустванне сухiх камякоў пад нагамi падарожнiкаў злiвалiся з таемнымi шолахамi блiзкага ўжо свiтання.

Том сказаў:

- Я з заплюшчанымi вачамi дайду куды трэба. Уся штука ў тым, каб не думаць пра дарогу. Проста забыцца, што яна iснуе, i тады я дайду цюцельку ў цюцельку. Я ж тут як-нiяк нарадзiўся. Малым бегаў па гэтых мясцiнах. Тут павiнна быць дрэва - ага, вунь яно, бачыш? Ужо разглядзець можна. Бацька на iм мёртвага каёта некалi павесiў. Доўга вiсеў, поўсць як расплавiлася, а потым адпала. Зусiм высах. Эх, можа, мама там ужо снеданне гатуе! У жываце бурчыць.

- У мяне таксама, - сказаў Кейсi. - Хочаш табакi пажаваць? Голад не так чуваць. Дарэмна мы пусцiлiся ў дарогу ў такую рань. Пры святле лепш iсцi. -Ён змоўк i адгрыз кавалак жавальнага тытуню. - Так добра спалася.

- Гэты вар'ят М'юлi мяне падняў, - сказаў Том. - Я з перапуду як ускочу! Пабудзiў i кажа: "Бывай, Том, мне пара. Трэба сюды-туды наведацца. А вы, кажа, таксама збiрайцеся, каб, як разднее, вас ужо тут не было". Баязлiвы зрабiўся, як суслiк, ад такога жыцця. Нiбыта за iм iндзейцы гоняцца. Па-твойму, ён крануўся з розуму?

- А хто яго ведае. Ты ж бачыў, як учора машына прыкацiла на наш агеньчык. Развернуты дом бачыў? Тут нядобрыя справы творацца. Не без таго - М'юлi трохi крануўся. Шнырыць, крадучыся, па наваколлi, як каёт, - мiмаволi чокнешся. Яшчэ заб'е каго i дачакаецца, што яго сабакамi зацкуюць. Можаш лiчыць гэта прароцтвам. Чым далей, тым ён усё горшы робiцца. Кажаш, адмовiўся з намi iсцi?