Дубянецкі - Неизвестно

Якую праўду?! Які прагрэс?! Які гуманізм?! За праўду – кара. А яна ў СССР зайздросна разнастайная – ад зьняцьця з чаргі на кватэру да інфаркту і канцлагеру, а яшчэ нядаўна мог быць і расстрэл. Усе полчышчы тыпу “АТ”, “БФ” і інш. нахабна ўпісваюць у нашыя кнігі сваю “праўду”, патрэбную рэ­жыму, замест аўтарскай праўды, аўтарскай думкі, аўтарскай душы, замест нашай праўды.

Тут табе і ўвесь гуманізм, тут табе і прагрэс. Наш сапраўдны гу­манізм, які мы прапаведуем праз такіх лю­дзей як Быкаў, Адамовіч, Караткевіч, Брыль, вы ж “кляйміце” як гуманізм “бязбрэжны”, бяскласавы, а значыць шкодны. Вы палохаецеся нашага гуманізму, гуманізму сапраўды безьбярэжнага. Але ж мы ня прымем і вашага! І, можа, перш за ўсё таму, што ён “з берагамі”, што ён, як вы самі прызнаецеся, абмежаваны класавай ідэалогіяй. А па-вашаму ж класавасьць – гэта вечны антаганізм, гэта “брат на брата”. А які ж гэта гуманізм? Увесь сьвет бачыць, як вы вось ўжо 68 гадоў распальваеце ў сьвеце гэты антаганізм, падбухторваеце народ на народ, сям’ю на сям’ю. Вы ў сваю грамадзянскую вайну даказалі, што ўмееце адкрыта вынішчаць свой народ. У ваш “мірны” час таксама не было міру ў краіне – з дапамогаю свайго класавага “гуманізму” вы зьнішчылі больш за дваццаць мільёнаў чалавек – найлепшую частку насельніцтва вялізнай сваёй імперыі. А цяпер забараняеце нават успамінаць у літаратуры пра гэтыя рэпрэсіі.

Вось якая ў вас “праўда гуманізму”!

Кажаце: “Праўда грамадскага прагрэсу”? Ды з ёю тое самае ў вас, што і з любой іншай чалавечай праўдаю – проста вашыя борзыя “вычёркиватели”, як назваў іх Яўген Яўтушэнка, не пускаюць да чытача нашую сапраўдную праўду пра гэты самы “грамадскі прагрэс”. Мы імкнемся паказваць у сваіх творах, што ваш “грамадскі прагрэс” – хаця б той, што мае форму эканомікі, – гэта антынародны “прагрэс”, што ён зусім не функцыянуе нават у такім выглядзе, як вы яго плануеце. А нам, дарэчы, і гэты яго выгляд не падыходзіць. Вашая сістэма – гэта антысістэма, гэта адсутнасьць усякай сістэмы, гэта хаос, гэта – рэгрэс.

Вось цана вашаму “прывітаньню” выдаўцам і пісьменьнікам сьвету! Спыніце калечыць нашыя думкі! Вызвальце нас ад свайго шматгаловага цмока-галоўліту! Распусьціце вон сваіх “вычёркивателей”-цэнзараў – з друку, тэлебачаньня, радыё! Не хавайце ад “свайго” народа голас праўды свабоднага сьвету! Толькі тады вы мелі б маральнае права наладжваць такія шырокамаштабныя кніжныя імпрэзы.

Ну, а раз наладзілі, дык і я сустрэну яе маім, ох якім знакамітым “падарункам”. Гэта ж у вашым стылі: заўсёды патрабуеце ад сваіх падданых да ўсякіх важных вашых падзеяў “несьці працоўныя падарункі”. Праўда, я нясу свой падарунак ня з вашага прымусу, а з прымусу майго сумленьня, майго пакалечанага вамі сэрца. І ня толькі вам, а майму гораду, маёй Радзіме, Сьвету.

Я, беларускі выдавец Міхал Дубянецкі, абвяшчаю аб заснаваньні мною шматтомнага безцэнзурнага літаратурнага зборніка, у якім будуць публікавацца ўсе забароненыя лютай савецкай цэнзураю творы. У зборнік будуць уключацца таксама і творы, адваёваныя з кіпцюроў цэнзуры, бо такія творы, як правіла, застаюцца і надалей непажаданымі рэжыму і дапускацца да друку ня будуць! Вось сьвежы, яскравы прыклад. Недзе ”нагары” вырашана выпускаць праз цэнтральнае маскоўскае выдавецтва “Художественная литература” збор твораў Васіля Быкава. У чатырох тамах. Вядома, на рускай мове. Ну і што ж? Добра! Добра, але не зусім. Выдавецтва атрымала каманду не ўключаць у гэтае выданьне адну з найлепшых Быкаўскіх аповесьцяў – “Мёртвым не баліць”. Тую самую, якую вырваў я ў свой час з іх зубоў і апублікаваў у чацьвёртым томе беларускага збору твораў Васіля Быкава. Значыць, Крэмль не перастаў лічыць гэты твор шкодным і ўсяляк перашкаджае яго папулярызацыі.

Умоўна (а можа і ня ўмоўна) зборнік мэтазгодна падзяліць на наступныя серыі.

Серыя першая. Творы дасавецкага перыяду, забароненыя савецкай цэнзураю.

Серыя другая. Творы савецкай літаратуры, мастацтваў і навукі, забароненыя савецкай цэнзураю.

Серыя трэцяя. Створанае ў эміграцыі і забароненае на Радзіме савецкай цэнзураю.

Серыя чацьвёртая. Творы замежнай літаратуры, мастацтваў і навукі, забароненыя ў Савецкім Саюзе.

Серыя пятая. Адваёванае ў савецкай цэнзуры.

Накід прыкладнага прасьпекту гэтага выданьня патрабуе пэўнага часу. Таму мне давядзецца разгортваць і ўдакладняць яго і ў сваіх наступных дзеньнікавых запісах. Магу ўзяць “сацыялістычнае абавязацельства” закончыць распрацоўку першага варыянту гэтага свайго помніка савецкай дэмакратыі да дня завяршэньня ММКВК-85 – пазашлюбнага дзіцяці гэтай “дэмакратыі”.

Прафесара-кансультанта назвала мне ў час абыходу Алена Сяргееўна. Гэта Яўген Васільевіч Бардзін. Ён ужо глядзеў мяне тады ў рэанімацыі. Але неяк сьледу ў памяці маёй не пакінуў. Мабыць, усё няміла было мне тады, усё праходзіла праз маю сьвядомасьць, не закранаючы яе…

У кабінеце загадчыцы аддзяленьня я ўбачыў высокага стройнага прыгожага мужчыну сярэдняга ўзросту. Гэта і ёсьць прафесар Бардзін, вядомы і паважаны ў Беларусі кардыёлаг. Ён сустрэў мяне шырокай ветлівай усьмешкаю на добра загарэлым круглым твары. Пасьля неабавязковых, але прыемных ветлівых словаў прыступіў да сваёй справы. Выслухаў уважліва інфармацыю ўрача, мае “скаргі” і аўтаназіраньні, паслухаў фанендаскопам (я не выпадкова акцэнтую увагу на гэтым інструменьце: шэф Я. В. Бардзіна, прафесар Сідарэнка “слухае” хворага толькі ўласным вухам ) праз грудзі і сьпіну, што робіцца ў маёй сярэдзіне, прапальпіраваў жывот, пячонку, прааналізаваў чатыры ці пяць электракардыяграмаў і зрабіў сваё заключэньне. Па-першае, ухваліў і пакінуў у сіле назначэньні Алены Сяргееўны, па-другое, дабавіў і сваё – кровапусканьне. “Мы рэдка прыбягаем цяпер да гэтага спосабу, але давайце паспрабуем, – сказаў Бардзін. – Спусьціць 300-400 мілілітраў крыві і ўвесьці (назваў колькі) рэаполіглюкін”.

Разьвіталіся мы з ім прыяцелямі. Ён пацікавіўся, што папярэднічала майму інфаркту, я з большага расказаў пра “сацыяльна-палітычны характар свайго захворваньня. Вельмі дзякаваў за такую інфармацыю. Сказаў, што “ўпершыню выразна і нават вобразна ўбачыў і адчуў сапраўдную прычыну шматлікіх трагедыяў, якія я ведаю, але ж не разумеў”.

Перад візітам ціск у мяне быў 170/90, пачынаючы недзе з сямі гадзінаў раніцы і да адзінаццаці праглынуў тры “сваіх” таблетачкі.

У час прыёмаў мяне наведаль Стась (брат М.Ф. Дубянецкага Станіслаў – рэд.), Эдуард і Лёня. Апрача, канешне, галоўнага майго наведвальніка – жонкі.

12 верасьня 1985 году. Сёньня перанёс “Бардзінаўскую экзекуцыю”. З раніцы ціск быў 170/90. Тэмпература і пульс у мяне заўсёды нармальныя, так было і цяпер.

Да гэтай аперацыі я рыхтаваўся, як на той сьвет: падправіў пасьцель, тумбачку, прыбраў усё лішняе, забраў з “пісьмовага” століка свой рукапіс і схаваў яго… пад падушку, чамусьці яшчэ раз працёрся мокрым рушніком, памыўся, як і раніцаю, з прымяненьнем сваёй парфумерыі, прычасаўся і пайшоў у пасьцель. Прыйшла “сьпецбрыгада” – мой урач і працэдурная сястра. Урач заняла месца на крэсьле ў маіх нагах, сястра справа ад мяне паставіла кропельніцу і пачала рыхтаваць “кровапусканьне”.

Урач наладзіла “літаратурную дыскусію”. Удзельнічаючы ў ёй, я ўсё-такі больш стараўся глядзець на сястру. Урач прама сказала, каб я туды не глядзеў. Гэтую мэту, я добра разумеў, “прасьледавала” і “дыскусія”. І ўсё-такі я пару разоў зірнуў управа. Я прыемна расчараваўся: усё на самой справе аказалася прасьцей і лягчэй, чым я сабе ўяўляў. Мяне зьдзівіла, аднак, што яны пачалі мне гэта рабіць ня ў мерны посуд, а ў абы-якія слоікі, невядома якой ёмістасьці: абедзьве “экзекутаркі” “гадалі” па колькі ж яны грамаў? Можа, па сто пяцьдзесят, а можа, і па дзьвесьце?” Не скажу, каб гэтая акалічнасьць мне спадабалася: “Кроў людская ж – не вадзіца” і да яе не павінна быць такіх, мякка кажучы, лёгенькіх адносінаў. Прынамсі, да чужой крыві! І, прынамсі, у прысутнасьці вольнага ці нявольнага донара.

Усё абышлося добра. Прытомнасьці я ня страціў, чаго вельмі баяўся; нават не было галаўнога болю.

Адразу ж, можа, нават у тую самую вену, з якой спускалі кроў, мне загналі новую іголку, толькі ўжо не ў прадплечча, а ў кісьць рукі. Замест сцэджанай чырвонай натуральнай вадкасьці жыцьця ў мае вены пайшла бясколерная празрыстая штучная вадкасьць – рэаполіглюкін.

Кровапусканьне адбылося “ў рытме струменю”, а ўліваньне – кропелькамі ў рытме 56 кропель у мінуту. Праз дзьве з паловаю гадзіны ўся комплексная – двуадзіная – аперацыя была пасьпяхова завершаная. Я быў задаволены, што застаўся ў адносна добрым настроі, мае лекары былі задаволеныя сабою і мною.

Пасьля палудня мяне наведалі Жонка і Дачка – кожная самастойна. Не дамаўляючыся паміж сабою, абедзьве прынесьлі па плітцы шакаладу. Рознага. Марыя недзе купіла невядомы мне дагэтуль шакалад “Улыбка” Ленінградсскай кандытарскай фабрыкі №3 імя Н. К. Крупскай. Упершыню, мабыць, маю магчымасьць прачытаць увесь тэкст на манжэтцы-абгортцы, разгледзець яе афарм­леньне. Так, імя вытворцы ведаю.А з чаго зроблены гэты ласунак? “Шакалад прыгатаваны, – чытаю, – з цукру, какавы-бабоў, цёртага арэха і соевай мукі з дабаўленьнем сьпірту. Араматызаваны каньячнай эсенцыяй”. Ніжэй зьлева – таварны, верагодна, знак – у невялічкім, менш аднаго сантыметра ў дыяметры, кольцы профіль контурны вавёркі з арэхам у лапцы. А ў самым куточку пад ёю – тры радочкі найбольш абагуленых і, можа, самых важных зьвестак: “Нетта 130 грамаў. Цана 1р. 95к. ГОСТ (Дзяржаўны стандарт – М. Д.) 6534-69”. Кляйма цэнзара няма, хоць у правым радочку стаіць нейкая “сігнатурка” – ЛКЦП. Можа, умоўны знак друкарні, а можа, і пад такой лічынаю хаваецца цэнзура. Яна ж і такія рэчы “заклікана” правяраць – ня толькі тэкст і тыя ружачкі-незабудачкі.