Цытадэль неба - Мікола Гамолка

Час-ад-часу ён клікаў Поля ў мікрафон. Але безжыццёвая, сінявата-блакітная пустыня зацята маўчала.

— Поль, дзе вы? Адгукніцеся!

Няўжо Роб дарэмна траціць час, няўжо ён не знойдзе, не выратуе чалавека, які гіне?

Роб рашыў узняцца на крутую чорную скалу, што навісла змрочным прывідам над роўнай ззяючай далінай, i яшчэ раз паклікаць Поля ў эфіры.

Маторчык страляе белым полымем, падганяе ў спіну. Даволі! Скала недалёка, i цяпер можна спакэйна планіраваць. Лёгкі штуршок—i Роб адчуў пад нагамі а пору. Унізе на многія мілі раскінулася плоская даліна, дзе-ні-дзе перасечаная глыбокімі шчылінамі і перакрэсленая вуглаватымі, панурымі ценямі.

Роб крыкнуў, і яго трывожны, поўны адчаю голас загучаў у эфіры. Пачуцце нейкага страху, адзіноты агарнула душу.

Роб заплюшчыў вочы, скрыжа-ваў на грудзях рукі і пачаў пільна прыслухоўвацца да навушнікаў... Што гэта за гўкі ён чуе? Ці не ўявілася яму? I дзіўна—чуваць не голас, а нейкі хрып.

— Поль? Гэта вы? Адкажыце, капітан. Я вас шукаю. Чуеце, Поль? Я—Роб, Роб...

Поль адказваў вельмі ціха, блытана, i Роб здагадаўся, што капітан карабля знаходзіцца ў непрытомнасці.

Хутчэй на дапамогу! Смерць стаяла над Полем, адлічваючы апошнія хвіліны яго жыцця.

Роб адштурхнуўся ад скалы і, уключыўшы на ўсю магутнасць маторчык, паімчаўся, як страла, туды, адкуль па эфіру даносіўся глухі прадсмяротны чалавечы стогн.

Поль ляжаў нерухома, як труп. Ад нядобрага прадчування ў Роба задрыжалі рукі. Ён схіліўся над Полем і замяніў балон. Калі да рота пакутніка хлынуў струмень асвяжаючага кіслароднага пітва, ён раптам варухнуў вуснамі і пачаў ціха дыхаць.

Роб за палёгкай уздыхнуў: ён выратаваў ад смерці чалавека. Цяпер ён не адзін на гэтай дзікай, пустыннай планеце. Разам з Полем яны будуць змагацца за сваё існаванне, разам будуць глядзець на Зямлю, успамінаць яе прыгожыя, мілыя сэрцу краявіды, шкадаваць аб сваім недарэчным лёсе.

Роб азірнуўся. Чорныя жорны неба прыкметна павярнуліся. На схіле неба вісела Зямля.

Цяпер спяшацца не было куды, i Роб, прываліўшыся спіной да круглага каменя, стаў чакаць, пакуль не вернуцца да Поля страчаныя сілы.

***

Роб прачнуўся ад прыемнага i радаснага прадчування. Яму здалося, што яго цалуе жонка, моцна, горача абдымае i нешта шэпча, шэпча... Ен расплюшчыў вочы і тут-жа зноў заплюшчыў іх: проста ў твар яму свяціла нізкае Сонца, якое толькі вынырнула з-за чорнага небасхілу.

Поль, выцягнуўшыся на ўвесь рост, спаў моцна, спакойна.

Вакол, колькі мог ахапіць позірк, ляжала санлівая, акамянелая далячынь. На ёй выдзяляліся два колеры фарбаў—зіхатліва яркі ад сонечных праменняў, і журботны, вугальна-аксамітны, што стваралі аграмадныя косыя цені ад уцёсаў, каменных скал і чорных сопак.

Роб не меў ніякага ўяўлення аб часе. Колькі ён спаў, Роб не ведаў. Але калі ўзышло Сонца, значыць, настала раніца. Раніца на Месяцы нічым не адрозніваецца ад заходу,—нідзе не бачна ні росаў, ні інею, ні цёплых хмарак.

Сонца свяціла без мігцення, роўна, абыякава, без той гульні святлом, праменнямі і ценямі, як гэта бывае на Зямлі.

— Містэр Поль, уставайце!—крануў Роб за плячо капітана карабля.—Добрай раніцы!

Поль нешта замармытаў, пацягнуўся і расплюшчыў вочы. Потым у здзіўленні падхапіўся на ногі, азірнуўся.

— Ой, дзе я?

— На той-жа самай дарозе,—адказаў Роб, усміхаючыся,—па якой вы ішлі ў пекла.

— Божа, літасцівы божа, ты выратаваў мяне...—зашаптаў Поль і ўскінуў угару рукі.—Ты прыслаў да мяне Сонца і майго вернага слугу Роба...

Роб глядзеў на рослую постаць капітана карабля, на яго асветлены сонцам твар і радаваўся: чалавек вяртаўся да жыцця.

— Няўжо гэта не сон?—гаварыў Поль, нібы не верачы, што некуды зніклі яго жахлівыя пакуты...—Зноў нада мной зорнае неба, пад нагамі цвёрдая глеба. Роб,—звярнуўся ён да негра.—Як ты знайшоў мяне? Адкуль з’явіўся кісларод? Я-ж задыхаўся, паміраў...

— О, містэр Поль,—не без задавальнення прамовіў Роб.—Нам пашанцавала,—і падрабязна расказаў аб усім.

Калі ён паведаміў, што ў ракеце знайшлося дваццаць паветраных балонаў, ежа i вада, Поль ажывіўся:

— Цудоўна! Мая зорка яшчэ не пагасла,— сказаў ён i тут-жа адчуў, як яго ахапіла салодкае, ліхаманкавае пачуццё радасці жыцця. Ён доўга стаяў, прыняўшы важную паставу, потым прыжмурыўся, раптам запытаў:

— Скажы, Роб, ты знайшоў толькі дваццаць балонаў. А не больш?

— Навошта, сэр, такое пытанне?—пакрыўдзіўся Роб.

Поль прамаўчаў. Але яго затоеную думку лёгка можна было прачытаць на твары. Ён не верыў. Горка і крыўдна стала на душы Роба.

— Хадзем! — сказаў ён ціха і пачаў шукаць вачыма сузор’е Арыёна.— Я вам усё пакажу...

Яны ляцелі ў глыбокім маўчанні. Сонца заставалася за спііной і з кожнай хвілінай ніжэй і ніжэй апускалася над небасхілам.

Дзіўная з’ява! Яно заходзіла ў тым-жа баку, у якім узышло. Гэта тлумачылася проста: Месяц вельмі марудна коціцца вакол сваёй восі, і падарожнікі абганялі яго рух.

Навокал цягнуліся раўніны, кальцавыя горы, конусападобныя вяршыні, — свет поўны кантрастаў, рэзка акрэсленых форм, ліній, але навек застыглы, нерухомы, на дзіва аднастайны.

Нерэшце, Сонца схавалася, і плоскае неба апусцілася і як-бы прыціснула ландшафт Месяца. Карагоды зор цясней сабраліся вакол зеленавата-блакітнага зіхатлівага шара Зямлі. Хоць яна свяцілася чужым, адлюстраваным святлом, але была вельмі прыгожай. Усім вядома, якія цудоўныя бываюць ночы, калі на бязвоблачным небе свеціць поўны Месяц. Яшчэ больш велічная, феерычная карціна ночы на самым Месяцы. У яго небе вісіць аграмадны дыск, папярочнік якога ў чатыры разы больш за знаёмы месячны дыск на зямлі.

Нарэшце падарожнікі спыніліся.

— Вось наша «Анаконда», — з сумам прамовіў Роб і паказаў рукою на бясформенную груду металу. Але Поль менш за ўсё цікавіўся падрабязнасцямі катастрофы.

— Дзе паветраныя балоны, вада, ежа?

— Вы хіба прагаладаліся, сэр? — ветліва спытаў Роб.

Поль зласліва паціснуў плячыма, потым, грэбліва скрывіўшы рот, сказаў:

— Твае пытанні зусім не да месца. Ведай, перад табой не прастачок. Мне патрэбны паветра, ежа i вада. Куды ты іх схаваў?

Робу здалося, што яго ўзялі за каўнер і апусцілі ў халодную ваду. Па ўсім целе прабеглі непрыемныя дрыжыкі. Які нахабнік! Ён ужо забыўся, што было некалькі гадзін назад, трымае сябе як плантатар з Джорджыі. Роб цяжка ўздыхнуў і стрымана сказаў:

— Містэр Поль, вы забыліся, дзе знаходзіліся. Месяц—планета свабоды. Тут негры такія-ж людзі, як і белыя. Мы цяпер роўныя і незалежныя адзін ад аднаго...

— Што? — вочы ў Поля зрабіліся круглымі, пукатымі, твар пабляднеў, выцягнуўся. — Што гэта за штучкі, Роб! — крыкнуў ён і гнеўна затупаў нагамі. — Не выдумляй, і без гэтага маркотна на душы.

— Я не выдумляю, сэр, — Роб горда ўскінуў позірк на свайго праціўніка. — Я толькі напамінаю, што варта вам кінуць старыя звычкі і апошнія чацвёра сутак пражыць так, як гэта i належыць чалавеку.

Роб чуў, як у адказ яму Поль злосна засоп. Вядома, для яго было дзіўна у былым пакорлівым слузе ўбачыць чалавека з характарам. Ён на хвіліну задумаўся, каб ацаніць становішча. Калі як след разважыць, выходзіць, што ў будучай барацьбе перавага можа быць на баку Роба, — ён дужы, з моцнымі вузлаватымі рукамі

«Але гэта не страшна, — рашыў Поль. — Выйграюць, як вядома, не сілай, а хітрасцю!»

— Такім чынам, ты зрабіў рэволюцыю? — насмешліва спытаў Поль. — Значыць, у нас комунізм?

— Няма чаго смяяцца...

Поль бачыў, што Роб не на жарты раззлаваўся. Ён ступіў некалькі крокаў назад.

— Аддай маю долю паветра, вады і ежы. I можаш ісці да д’ябла,— прымірэнча сказаў ён.

— Не будзе гэтага, — адказаў Роб. — Усе запасы ежы i паветра — агульныя. Іх будзем размяркоўваць кожны дзень пароўну. — Ён прыпыніўся, быццам нешта абдумваючы, потым сказаў: — На нашым сумленні ляжыць вялікі абавязак.

— Які гэта? — з несхаванай іроніяй перапытаў Поль. — Ці не памерці ў сяброўскіх абдымках?

— Няўжо вы не лічыце неабходным расказаць людзям аб нашым сумным лёсе?

— Хм! Якім-жа чынам?

— У каюце засталося некалькі блакнотаў. Ёсць і аўтаматычныя ручкі.

— Ну, дык садзіся і пішы. Гэта мой загад, загад капітана карабля, — паспешліва падхапіў Арноль і праз хвіліну дадаў: — А што датычыць тваёй непакорлівасці, дык аб гэтым будзе асобная размова. Цяпер трэба агледзець ракету, — ён павярнуўся і, абыходзячы з усіх бакоў глыбокую катлавіну, пачаў пільна аглядаць пакарэжаныя кавалкі ракеты.

Роб стаяў ля ўздыбленага гранітнага каменя і сачыў за Полем. Што-ж, няхай пазлуе. Яму па-ранейшаму хочацца ўлады. Але тут не Поўднёвыя штаты.

На ўсякі выпадак варта быць больщ пільным. Поль, вядома, ніколі не змірыцца са сваім становішчам. Ён не хоча, каб хто-небудзь пярэчыў яму.

Калі Поль наблізіўся да насавой часткі ракеты, у якой знаходзілася пасажырская каюта, Роб падышоў да яго.