Виганд из Марбурга. Новая прусская хроника (1394) - Виганд из Марбурга

Anno 1360. dictus Henningus Schyndekop electus in marschalkum. Crebrius jussu magistri hostiliter in inimicos fidei in multis reysis forti manu invasit et perturbavit, transiitque navigio in Welun et cum eo comes de Wirtheim, et alii miilites, qui simul inpugnant castrum, et multa incommoda castro intulerunt supra dicto. Inter festa Pasche et Penthecostes, magister Wynricus in multa copia comportata in profectum ordinis novam erexit domum ex licentia ordinis in praejudicium paganorum dictam vulgariter Wynterburg. Et ambo exercitus pretacti steterunt, donee perficerentur. Et venit murmur, quomodo Mymele castrum ex proprio igne omnino esset et funditus combustum, quare tristantur. Sed etiam marschalkus celeriter illuc misit aliquos fratres cum 300 viris, ut palis circumsepirent ut aream castri, ut saltim locum contra paganos retinerent. Et tandem nova domiis ibidem edificatur. Interim notificatur magistro, quomodo rex cra[104]coviensis in potenti manu et hostili edificaret castrum Rongart ad terram suam, et litteris mandavit magister marschalco, quomodo rex dictus in perniciem ordinis dictum castrum edificaret. Unde marschalcus statim cum commendatore de Balga et de Brandenburg et de advocato de Sambia et aliis bellicosis convertit se contra Polonos, propellens eos hostiliter et edificium funditus evertit et igne consumpsit. Eodem anno duo castra sunt pro ordinis protectione edificata, primum per commendatorem de Balga, Rungenbrust dictum et ad placitum suum consumatum, secundum dictum Grebyn, quod idem commendator consumavit. Similiter eodem anno dictus marschalcus proclamabat tempore authumpnali exercitum ad reysam contra castrum Welun, quam etiam perfecit et cum eo multi conveniunt, signanter nobilis Lantgravius Otto Hassia, qui cum suis militibus multis transiit in pugnam et fit clamor vulgariter Hessenland et sine tedio pugnant, in qua pugna socius marschalci, cognomine de Grunenberg fuit telo interfectus, dominus misericors anime eius. Tandem transeunt fortiter ad ripam fluminis Rodan secundum placita sua.

Anno 1361. in hyeme marschalcus dictus de licentia magisri primam reysam hyemalem suam fecit cum subsidio peregrinorum multorum nobilium sc. margravii et suorum militum, comitis de Katzenelbogen comitis de Veldentz qui omnes cum comitiva obediunt marschalco, fortiter stantes sub vexillo sancti Georgii, quod quidam nobilis miles duxit, dictus Johannes de Kalmut. Sed quia pagani fuerunt avisati, revertuntur. In eadem hyeme frater Hinricus de Schinigen bis transivit de Ragneta contra paganos et hostilia exercuit opera, gladio, igne et rapina et cum triumpho letus revertitur, multos Lithwanos compescens. Sequenti anno frater Henningus comportata multa copia de longinquis, tempore estivo contertit se cum suis militibus contra Garten et proposuit transire vadum fluvii, sed a paganis prepeditur quare retrocedit, frustrata dius voluntate. In quo exercitu etiam erat Thomas Sprentzer, qui semper strenue stetit in operibus suis. Et quam cito domum sunt reversi, denuo marschalcus statuit reysam transiens de Ynsterborg in Kawen et intulit pa[108]ganis varias molestias, misitque prefectum de Ynsterburg, vulgariter Pfteger, contra paganos et primum Socium suum ad flumen Mimele, per quod nemo poterat transire cum profectu. Et ita compulsi sunt ad reversionem, nec poterant reysam, prout proposuerat, terminare. Unde dictus Sprentzer stetit ibidem ad integrum annum in terra, nec revertebatur domum eo tempore, quo Kynstut fuit captivatus.

Anno 1361. frater Hinricus Kranichfeld, Hinricus Beler, Albertus Hertzog, hii fratres strenui et famosi cum 250 transeunt in Russyam in terram Delitcz nec poterant transvadere Naryam, revertuntur et convertunt se in obsidionem castri Eckersberg in diebus Apostoli et steterunt ibi 2 diebus cum parvo exercitu. Sed frater Hinricus Beler cum omnibus suis intrat castrum Letczenborq. Et idem frater Hinricus Beler pertransiit vadum et reperit vestigia paganorum et 500 viros, inter quos fuerunt Kynstud, Patirky et Algard. Misitque celeriter in Eckersberg, notificans, se invenisse grandem exercitum paganorum circa stagnum vulgariter Wobel dictum; frater Heldrung eciam intimavit de magno exercitu, sed eciam frater Beler tenuit custodiam et excubias, petens Albertum predictum, ut cum populo suo veniret, quum hostes in terram declinarent. Dux au[110]ditis huiusmodi sermonibus, statim venit cum suis, unde fratres sequuntur vestigia inimicorum, donee mutuo confluerent et fit bellum letale et hostilis pugna parte ex utraque, et in tali conflictu multi pagani ceciderunt in mortem in numero 130, de christianis 13 interempti sunt. Pagani quoque, velut amentes timidi, fugierunt. Inter quos Paterky, magno concussus terrore, fugit sicut vecors. Conradus Hoberg vibrata lancea sua eundem detrusit de equo in terram. Hanke de Eckersberg Kynstud captivavit et tenuit, et audiens prefectus de Eckersburg deiectum de equo, dolens conatur eum relevare et Nicolao Wyndekaym commisit regem custodie sue, dominum Lithwanorum, qui libens evasisset. Supervenit dux celeriter et regem tenuit captivum arta custodia, ducens eum in Marienburg; unde omnes, magister et sui gavisi sunt de tanta presenta temporibus istis a Deo eis concessa, quia captivaitus fuit in dominica Palmarum. Et inclusus in quadam camera a duobus fratribus custoditus diebus duntaxat et non in nocte. Consideravit, quod in muro foramen, quod dilatavit et occultavit, lateres etc. per famulum deportavit. Et quod diu animo concepit, scilicet quomodo evaderet, perfecit, quia in primo sompno pertransiit foramen camere et discedit in fosssam de consilio servitoris, scilicet Alpf dicti, qui licet esset christianus, origine tamen paganus erat. Hie consolatus est Regem, ferens ei pallium album cum cruce nigra, u [112] sic sub habitu fratris equitaret celeriter vias suas in equis magni commendatoris ei allatis, et letus evasit in huiusmodi habitu et equis. Cui occurit quidam frater ordinis et mutuo fraterne se salutabant nec no-vit, sed postea reduxit ad cor, talem fuisse, qui evaserat. Festinans intrat silvam prope Libenstad, in ea in quadam palude se occultavit, dimissis equis istis bonis, in qua mansit usque in noctem et cogitabat, quomodo tunc in tenebris procederet, quod et fecit et venit prope flumen Drybantz, per quod transnatavit, celeriter venit in Masoviam ad germanam suam, ubi stetit ad tempus; tandem transiit in Lithwaniam, et nuncii sui presentes erant, qui iam secunda vice in Marienburg apud eum fuerant, qui in deserto eum prestolabantar, ad quos cum pedester venisiset, cum nec moram habuisset, fatigatus ex itinere et inquietus. Et regem imponunt equo, festinantes domum et omnes sui exhilarantes sunt gavisi.

Post hec Kynstud impugnavit cum paganis castrum Johannis et incineravit usque ad profundum. Et notum factum fuit prefecto et college suo etc, se occultasse in priveta;

quare necessarium impugnant, eos capiunt; nomen prefecti Joh. Kollyn Multas eciam molestias intulit rex christianis anie dictum castrum.

Ceterum impugnavit Eckersberge, quod obtinuit; nomen prefecti Hademar, qui considerans potesatem regis, fugit ad se[l 14]cretum, de quo se cum aliis viriliter defendit, propellens paganos et plures telis transfixit et sic evasit manus eorum.

Deinde Kynstud ordinat reysam super vulgarier dictos Wyscher, pertinentes ad Prussian!. Huiusmodi rei rumor venit ad prefectum in Rastenburg. Qui cum Bartensi transiit vasta deserta, hinc inde latrocinantes. Ef conveniunt mutuo cum Lithwanis in propinquo, quod eciam unus alterum non percepit, donee clamor oriretur. Advocati concurrunt cum equis suis et transeunt ad locum stacionis, ubi sedebant volentes prandere. Advocati pertransierunt rivulum et auxilio Dei veniunt in terram, in qua concurrunt ad bellum, in quo fixuras et verbera susceperunt. Lithwani in fugam se convertunt et christiani persequuntur eos. In quo conflictu frater Wernherus de Windekeyn regem trusit de equo, qui resurgens accepto scuto et lancea (et) equum prefecti transfixit. Et in tali angustia Doyban volens invadere regem, sed equus eius precipitavit eum ad terram. Nicolaus Wyndekaym, cuius equus sequi nequibat, stetit in arbore quadam, qui licet vulneratus esset in manu, cucurit, et regem impeciit, cupiens eum transfigere; sed protectus armis, mansit illesus et ait rex ad eum: noli figere, et respondit: quare non de[116]beo me vindicare in paganis, et iterum fixit. Iterum rex dixit: Desiste! ego sum Kynstud. Sequere me et ditabo te; et noluit, dicens: domini mei plus mihi dabunt in una hora, quam tu omni tempore. Et peciit rex sibi presentare equum, quod fecit et insedens evasit. Cui occurit quidam adolescens in equo et alium ducens manu, et rex inter ambos celeriter equitavit, precipiens adolescenti, ut cicius equitaret, nec voluit, dicens: bene sequar a longe. Nicolaus Wyndekaym et Joh. de Eckersberg hostiliter insequuntur et regem ducunt captivum ad locum stacionis et sub custodia eum ibidem tenent; populus successive supervenit; prefectus de Barten vulneraius in crastino occidit; frater eciam unus cum 9 ibidem fuerunt interfecti, multi vulnerati sunt, 100 Lithuavi occisi manent et multi vulnerati, 200 equi manent, quos cum multa preda cristiani deducunt: unde obliti captivitatis Kynstuten, misitque magistrum suum calceareorum in Ragnetam ad commendatorem, qui dicebat ei, quomodo rex domi esset et magistro evasisset sub forma fratris ordinis theutonicorum. Frater Hinricus de Scheningen jussu et consensu preceptorum cum maginis ei missis ad experiendum et explorandum spissitudinem, profunditatem, et altitudinem domus et murorum Kawen et ut fecerent machinas et arietes etc. et ut huiusmodi mensuras reducerent ad magistrum, quum in futura hyeme proposuerunt Kawenimpugnare.

Sub fratre et magisro Wynrico predicto in magno honore et digna laude stetit Prussia et sui preceptores. Hoc anno frater Lupus de Baldersheym, magnus cornmendator, Henninguis Scindekop, summus marschalkus premeditaur insidias contra Kawen, unde frater Ortolfus de Tyr Elbingensis cornmendator hospitalarius ordinis, et presens trapenarius, commendatores de Cristhurg, de Balga, frater Vricko, frater Kun de Hattenstein, Rothgerus de Elner advocatus Sambiensis, predicti cum subditis suis electis, et magister cum potencia ter re, sicuti premeditatus fuit, perrexit contra Kawen, habens secum hospites de Anglia, Ytalia, Almannia et navigio prospero vento tanseunt Mimelam, prelereuntes silenter Welun, Bisten, descendentes infra Kawen, ubi steterunt in 3 diem, facientes pontes adeuntque terram prope castrum in tertia die. Kynstud quoque cum gravi exercitu paratus venit in protectionem castri. Sed christiani eum cum suis pepulerunt retrocedere, et magister cum suis castrum circumdedit post Reminiscere, feceruntque fossam a Nerga flu-[120]vio inferius in Mimelam, sepem fortem cum foraliciis sive propugnaculis circumfodientes se, ut sibi mutuo astare possent inimicosque profugare. Elegerunt eciam pocius mori, quam discedere de castro non devicto. Frater Henningus, marschalkus ex commissione magistri, ratione sui off id divisit exercitum, cuilibet statuendo locum suun, ordinavitque ad insulam exercitum, qui naves eorum protegeret, et tertiam partem circa domum, audaciores vero circa sepem. Tandem fecit machinas et alia insfrumenta erigere in altitudinem domus, que multum alta erat et robusta. Convertitque se, quia in castro erant sagitte multe, quibus christiani graviter sunt offensi. Tunc magister carpentariorum de Marienburg Marquardus confixit et construxit unam machinam sive arietem, vulgariter tumeler, quo mediante ejecit unum propugnaculum de acie castri contra Mimelam. Similiter magister Mattias, faber lignorum in Konigisberg, fecit omnino parem, cum quo disjecit propugnaculum usque ad fundum, quod stetit prope Nergam; similiter graviter impugnavit murum castri cum eodem instituto. Et Srosburgenses cum structuris suis graviter murum dirumpunt. Consequenter dicti magistri lignarii, Marquardus scilicet de Marienburg erexit structuram equalis altitudinis domus ad fossam domus, magister Mathias similiter de Elbingo ad orientem, deorsum ducens earn in locum, ubi fratres de Ragnita steterunt.

Rex quoque Kynstud in perturbato animo cum ingenti mullitudine stetit juxta Mimilam, Algard similiter cum suis Bay[122]oribus et Smyrdens prope Nergam et consiliantur et disponunt se celeriter, quomodo castrum ab hujusmodi impugnationibus absolverunt. Interim magister Wynricus cum suis preceptoribus prudenter meditatur; quomodo proscriptores fidei et cruris compesceret et domum funditus everteret, et inito consilio fossam implet et suppositis stucturis eque altis, per quas sui poterant intrare domum. Quod pagani considerantes, trabes extenderunt de muro ne pons cadens, inferius situs, impediretur. Unde pagani die noctuque impugnantur nec poterant habere quietem: fortiter tamen se defendebant in christianorum prejudicium; descendunt quoque cum structuris et propugnaculum prope Nergam, de quo magna dampna cum telis fecerunt, quam magister Marquardus sic disiecit quasi folia tilie in nergam, et ita superbia eorum fuit distincta (?). Tandem Pruteni et Almanni celeriter veniunt in propugnaculum quoddam et quandam domum succenderunt et ceperunt murum castri infringere. Superveniunt quoque pagani de muro castri in defensionem antemurale, cum murum christiani iam adeo debilitaverant, quod etiam cum paganis ruebat in terram et supervenerunt christiani eos, volnerant et occidunt, aniemurale sic vincentes sicque compulsi sunt pagani serpere in domum. Christiani etiam ibidem perierunt quidam cum paganis in domo et nemo evasit incidens, igne consumpti, Almanni cum furore currunt in pressura et tunc advocatus de Morun[124]gen combustus fuit, Joh. de Czeno Almannus et duo fratres; vexillum de Elbingo similiter combustum est. Quidam eciam peregrini ab igne sunt offensi. Comes vero de Sponheim cum vexillo suo viriliter aggreditur castrum, post hunc sequitur vexillum ordinis, comes Gerhardus de Wirneborg et duo de Honloch cum aliis peregrinis comprimunt, post hoc vexillum sancti Georgii, quod tenuit Georgius de Hirtenberg, qui sequebatur vestigium Ragnitorum. Marschalkus vero in officio sollicitus, omnia sub bona servavit custoduia, machinas etc. Frater Marquardus novam machinam in primum erexit locum, qua mediante murum castri jactibus horridis disscidit, quod cepit cadere. Attediati tamen omnes fuerunt in exercitu de longa stacione at fatiga, que iam duraverat 14 diebus. Magister vero cum consultacione preceptorum proposuit cum impetu attemptare et aggredi. Nam juxta murum in igne ordinati fuerunt murarii, qui ipsum fregerunt. Incole ab intra restauraverunt, ab extra a christianis propulsis. Tandem in die palmarum fratres castrum circumdederunt undique, sperantes posse pertransire foramen, quod cum artificio suo magister Marquardus de Marienburg fregerat, per quod christianis sagittis multa mala facta sunt, Introitum quorum potenter defenderunt. Consultacione habita magister conatur foramen amplia[126]re et die noctu jussit laborare usque in feriam sextam parasceve. Quod cum Kynstud vidisset, vocavit magistrum, et sub mutuo salvo conduclu sibi, loquuntur, dixitque magistro: Si ego essem in domo, nunquam earn obtineres cum omnibus tuis. Cui magister respondit: Quare equitasti de domo, cum nos.videres, et respondit; quia mei non habebant caput; ideo mansi aput eos, et ait magister: Si tibi opus fuerit, accipe de tuis, quotquot vis et ascende liber domum. Speramus enim in domino, quod non poteritis earn protegere nec retinere. Et Kynstud ait: quomodo potero ascendere, cum campus sit circumseptus et circumfossatus. Cui magister: promitte mihi, quod velis mecum bella-re, volo planare terram et septa deponere. Nec respondit ad hec rex, et magister: si non habet rex amplius verba nobiscum loqui, transeat ad custodiam suorum.