Дубянецкі - Неизвестно

I тым ня менш... Люба - малайчына: яна ці ад некага чула - працавала ж нядаўна ў нас - ці адчула інтуітыўна, што Рыгор выконваў нечае даручэньне. Так, гэта было маё даручэньне! I фармавалася яно наступным чынам.

Паступіў загад адзначыць 800-годдзе “Слова аб палку !гаравым” альбо прыстойным яго выданьнем у “арыгінале”, альбо выпускам нейкай “значнай” навуковай працы пра яго. Я сабраў невялікую нараду з удзелам галоўнага рэ- дактара, яго намесьніка і сьпецыяліста ў галіне “Слова.” - В. Чамярыцкага.

Была прапанова не абмяжоўвацца старажытнарускім тэкстам, а падключыць і па сучаснаму перакладу на рускую, украінскую і беларускую мовы. Лічылася, што беларускі пераклад толькі адзін існуе - Купалаўскі. Хоць усе ведаюць, што ёсьць яшчэ адзін поўны пераклад Яўгена Крупенькі. Яго, аднак, не прызнаюць (тым ня менш я неяк, на той нарадзе, выказаў думку, што і гэты пераклад трэба надрукаваць).

Я ўнёс прапанову, стварыць яшчэ адзін прыстойны паэтычны пераклад і даць яго побач з Купалаўскім у гэтым жа выданьні. Назваў і кандыдатуру пе- ракладчыка - Рыгора Барадуліна.

Усе пагадзіліся, што варта мець сапраўды некалькі перакладаў гэтага твору. Улічваючы, што рускія і украінцы маюць процьму іх. Нават некаторыя іншыя народы маюць па некалькі. А вось наконт Рыгоравай кандыдатуры былі ва- ганьні. Мне сказалі, што ён з задавальненьнем возьмецца, бо гэта “ганаровае даручэньне”. Але ж ён нахапаў багата розных “ганаровых падрадаў” і зрывае тэрмін іх выкананьня (Анталогія лацінамоўнай паэзіі ды іншае). Аднак нарэшце прынялі маю прапанову, маючы на ўвазе мізэрны аб’ём “Слова.”. На другі ж дзень я прапанаваў гэта ўжо непасрэдна Рыгору. Ён вельмі ўзрадаваўся. Нават ня мог прыхаваць ад мяне сваю радасьць. Я зразумеў, што яму “не даюць спаць Варавы лаўры” - лаўры Iгара Шклярэўскага, які раптам зрабіўся сьпецыялістам і ў пытаньнях бітвы на Кулікоўскім полі, і ў пытаньнях “Слова.”, выканаўшы і тое, і тое сапраўды на добрым узроўні.

Усяго гэтага дастаткова, каб сёньня Рыгор, нават не называючы маё прозьвішча і не паўтараючы за сімпатычнай Любай ужыты ёю несімпатычны Маякоўска- Брыкаўскі тэрмін, асьвятліў яе пытаньне зусім ня так, як гэта ён зрабіў.

Гісторыя гэтая мае яшчэ і працяг, які таксама вядомы Рыгору. М. I. Дзялец забараніў мне заключаць з Рыгорам дагавор на пераклад “Слова.” і быў ка- тэгарычна супраць уключэньня яго ў зборнік побач з Купаласкім перакладам. Але за гады працы ў сістэме Дзяржкамвыда я добра пераканаўся, што якраз і трэба змагацца за тое, супраць чаго паўстае Камітэт. Так я і зрабіў. А Рыгор, высьвятляецца, “усё жыцьцё цягнуўся да “Слова.”.

Складаныя рэчы гэтыя славалюбства і добрапрыстойнасьць.

Ну, нічога, што мая ініцыятыва мець “новае” “Слова.” застанецца ананім- най. Я задаволены і тым, што і гэтая мая задумка рэалізавана. Хоць я зусім не перакананы ў аўтэнтычнасьці гэтай “знаходкі” Мусіна-Пушкіна.

4 лістапада 1985 году. Шукаю ўсё ў савецкіх газетах інтэрв’ю Прэзідэнта ЗША Рональда Рэйгана. Колькі часу страціў марна! Думаю, што пабаяцца даць. А калі і дадуць, дык у “ізла- жэньні”, дзе ніводнага аўтэнтычнага прэзідэнцкага слова ня знойдзеш. А могуць яшчэ даць толькі ў маскоўскім выпуску адной з цэнтральных газетаў.

А любая ж з іх выдаецца ледзь не ва ўсіх рэспубліканскіх цэнтрах і ў шмат якіх абласных.

Вось, калі ласка, у “Тайме” інтэрв’ю М. С. Гарбачова апублікавана апера- тыўна і цалкам, без усялякіх зьменаў ці пропускаў.

Вечарам зайшоў Станіслаў (брат

- рэд.). Ён прыкладна такой самай думкі. Дамовіліся, што ўсё-такі ча- каем і шукаем. А калі “падпільнуем”, купляем мінімум па два экземпляры: раптам другі з нас не дастаў.

5 лістапада 1985 году. Пачуў рані-

цай па радыё, у аглядзе цэнтральных

„тт ,, ^ . . Брат Міхала Дубянецкага - Станіслаў. газетаў, што Известия апублікавалі ^ ™

тое самае інтэрв’ю. Усё яшчэ ня верылася. Iдучы на працу, падбег да газетнага

кіёска.

- Мне “Известия”, калі ласка, - хуценька вымавіў я, прасоўваючы ў акенца пятак.

- Няма. - спачувальна адказвае знаёмая кіяскёрка. Па яе тону я зразумеў, што Лнтэрв’ю” было. Але на ўсякі выпадак перапытаў:

- А там было Лнтэрв’ю.”?

Жанчына, не чакаючы пакуль я выкажуся, наблізіла галаву ледзь не да майго твару і шчыра-абуральна сказала:

- Вы толькі падумайце! Людзі так чакалі гэтага. А яны ня толькі што надрука- валі ў аднюсенькай газетцы, але ж і яе сёньня далі ў кіёск менш, чым звычайна.

На ўсякі выпадак я папытаў “Trybun^ Ludu”. Па-першае, трэба неяк зьвесьці сабе “канцы з канцамі” тыя “выбары”, што правёў у Польшчы генерал Ярузельскі; газета звычайна затрымліваецца з дастаўкаю, так што, падумаў я, якраз цяпер недзе будзе з тымі вынікамі. Па-другое, была нічым не абгрунтаваная надзея, што, можа, “Trybuna.” выдрукавала раней тое Лнтэрв’ю”, і вось яно да мяне прыбудзе такім чынам.

Як заўсёды, у кіёску цэлы стос ляжаў кастрыраванай Хонекераўскай “Neues Deutschland”. Варшаўскай газеты не было. Але якраз гэты факт мяне зусім не зьдзівіў. Я ўжо даўно прызвычаіўся да самавольства і свавольства нейкіх са- вецкіх уплывовых чыноўнікаў (можа, нават з таго Палітбюро?!) у адносінах да польскага друку. Некаторыя ж газеты і часопісы ПНР яшчэ і дагэтуль Масква не дазволіла набываць “свайму” чытачу ні оптам, як кажуць, ні ў розьніцу - ні ў падпіску, ні ў кіёсках. А колькі выпускаў забараняецца ў продаж, калі там што-небудзь ёсьць пра пагрозу ці непрыемнасьці савецкай марыянетачнай амаль мёртвай партыі, гэтак званай ПАРП?!

Прыходжу, як мага хутчэй у маім стане, у свой кабінет. Не распранаючыся, набіраю тэлефон брата. “Яму, думаю, лягчэй здабыць гэту газету. Дык папярэ- дзіць трэба, можа, ня ведае.”

Стась узрадаваўся майму званку.

- Праз пяць мінут, - кажа ён, - ты будзеш трымаць у руках тое, што шу- каеш. Нават у двух экземплярах.

- Якім чынам? - пытаю.

Высьветлілася, што раней, чым ісьці на працу, ён павінен быў зайсьці ў Дом кнігі - у “мой” дом. Па дарозе накупляў шмат розных выданьняў, у тым ліку і два экземпляры “Известий” - як мы і дамаўляліся. Паклаў гэта багацьце ў “дыпламат”, які там чамусьці “тасаваў”, пасьля чаго газеты засталіся там на стале, заваленым іншымі газетамі.

Праз пяць хвілінаў я сапраўды валодаў тым, што так шчыра колькі ўжо дзён пільнаваў.

6 лістапада 1985 году. Учора з найвялікшым задавальненьнем прачытаў у “Известиях” ‘Чнтэрв’ю Прэзідэнта ЗША”. Вырашыў нічога не занатоўваць, пакуль не прачытаю яшчэ і дзікую даважку да гэтага сапраўды бліскучага матэрыялу.

Само Iнтэрв’ю займае газетную паласу. Тая “даважка” - таксама. Яна назы- ваецца “Наконт інтэрв’ю Р. Рэйгана”. Гэта нікому не патрэбнае “тлумачэньне” вельмі зразумелых словаў Прэзідэнта, напісанае тымі самымі журналістамі, якія інтэрв’юіравалі Прэзідэнта (Г. Шышкін, В. Аўчыннікаў, С. Кандрашоў, Г. Баравік). Напісанае, вядома, паводле заданьня іх гаспадароў. Каб аслабіць вельмі моцнае ўражаньне ад словаў Прэзідэнта.

Я сказаў, што абодва матэрыялы па адной старонцы. Не! Трэба удакладніць. Ад прэзідэнцкай “старонкі” забраць тэкст, што належыць савецкім журналістам, і дабавіць яго да іх тэксту. А гэта аж 254 радкі з 1372-х! Каля 19-ці працэнтаў!

У гэтым таксама крыецца слабасьць, бездапаможнасьць савецкай ідэалогіі, недавер’е “свайму” народу - чытачу, боязь, што чытач зразумее Прэзідэнта так, як Прэзідэнт і разьлічваў.

Трэба было абавязкова аслабіць, зганьбіць аргументацыю Рональда Рэйгана. Але ж, думаю, што гэтай мэты Крэмль не дасягнуў: Iнтэрв’ю Прэзідэнта ўсе прачыталі, каму пашчасьціла з газетаю. Тую ж, другую, брахлівую, старонку чыталі толькі “сьпецыялісты”, ідэолагі і тыя, хто не знайшоў цікавейшага занят- ку. Апошніх - адзінкі. Значыць, ледзь ня ўвесь падсавецкі народ “начытаўся” аднаго з лідэраў свабоднага сьвету.

Апошні раз такое было дваццаць чатыры гады таму. Тады вельмі вядомы і сапраўды выдатны савецкі журналіст Аджубей, узяў інтэрв’ю для “Известий”, якімі ён кіраваў, у славутага Прэзідэнта ЗША вялікага Джона Ф. Кенэдзі! Памятаю, якое гэта было сьвята! Дый Аджубей тады ня даў усьлед інтэрв’ю сваёй брахлівай старонкі.

Дагэтуль савецкая прапаганда так адурманіла “свой” народ, што многія сап- раўды верылі, быццам бы СССР няспынна ўносіць прапановы аб скарачэньні таго ці іншага віду ўзбраеньняў, а ЗША няспынна адхіляюць гэтыя прапановы. “Асабліва гэта стала характэрна з прыходам у Белы дом Рональда Рэйгана”,

- сьцьвярджаецца ва ўсёй вуснай і друкаванай прапагандзе. Апошняй, дарэчы, забаранілі пісаць у станоўчым духу хоць што б там ні было пра цяперашняга Прэзідэнта ЗША. У свой час думалі такім чынам зганьбіць пана Рэйгана, скамп- раментаваць яго перад выбаршчыкамі і “заваліць” на прэзідэнцкіх выбарах. Аднак высьвятлілася, што там Рональд Рэйган паказаўся амерыканцам сапраўдным Прэзідэнтам, сапраўдным гаспадаром самай складанай у сьвеце гаспадаркі. I яны Яго выбралі сваім Прэзідэнтам! Гэта заадно быў усенародны амерыканскі плявок у твар тых крэмлёўцаў, якія распачалі яго цкаваньне.