Гронкi гневу (на белорусском языке) - Джон Стейнбек

Эл на хвiлiнку задумаўся. Потым сказаў:

- Добра. А ўсё ж ты дурны, як баран.

- Ну i няхай, - адказаў Кейсi. - Дурны дык дурны.

Сiрэна не пераставала завываць, i з кожным разам выццё яе наблiжалася. Кейсi апусцiўся на калена каля палiсмена i перавярнуў яго на спiну. Той застагнаў i залыпаў вачыма, сiлячыся што-небудзь убачыць. Кейсi сцёр пыл з яго губ. Людзi сядзелi па сваiх палатках, апусцiўшы крыссе ўвахода. Вячэрняе сонца афарбавала паветра ў чырвань, а шэрыя брызентавыя палаткi ў бронзу.

На шашы вiскнулi шыны, з яе з'ехала адкрытая машына i падкацiла да лагера. З машыны выскачылi чатыры чалавекi з вiнтоўкамi ў руках. Кейсi падняўся i падышоў да iх.

- Што тут у вас робiцца? - запытаўся адзiн.

- Я збiў вашага чалавека, - адказаў Кейсi.

Адзiн з тых, што прыехалi, падышоў да распасцёртага на зямлi палiсмена.

- А што здарылася?

- Ды вось, - сказаў Кейсi, - ён тут разбушаваўся, i я яго ўдарыў. Ён страляць пачаў - паранiў жанчыну. I я зноў яго ўдарыў.

- А з чаго ўсё пачалося?

- Я не вельмi далiкатна з iм гаварыў.

- Давай у машыну.

- Добра, - сказаў Кейсi i залез на задняе месца.

Двое з прыезджых памаглi палiсмену падняцца з зямлi. Ён асцярожна пакратаў пальцамi шыю.

Кейсi сказаў:

- Там у палатцы жанчына крывёю сцякае ад яго меткай стральбы.

- Пазней зоймемся ёю. Джо, хто цябе ўдарыў - гэты?

Яшчэ не ачуняўшы як след, палiсмен тупа ўтаропiўся на Кейсi.

- Нешта не пазнаю.

- Гэта быў я, што тут хавацца, - сказаў Кейсi. - Ты памылiўся - не на таго напаў.

Джо паволi пакруцiў галавой:

- Не, па-мойму, гэта быў не ты. Ай, божа мой, як мне млосна!

Кейсi сказаў:

- Са мной усё ясна. Вы лепш iдзiце паглядзiце, што з той жанчынай.

- А дзе яна?

- У той вунь палатцы.

Старшы з памагатых шэрыфа з вiнтоўкай у руцэ пакрочыў да палаткi. Падышоўшы, нешта сказаў праз брызент i ўвайшоў. Неўзабаве ён выйшаў, вярнуўся да машыны i з налётам гордасцi сказаў:

- Во, чорт, што можа нарабiць сорак пяты калiбр! Ёй жгут наклалi. Мы доктара прышлём.

Двое палiсменаў селi па баках Кейсi. Старшы нацiснуў на ражок сiрэны. Лагер нiбы вымер. Полкi палатак былi шчыльна захiнутыя, людзi не паказвалiся. Загуў матор, машына развярнулася i паехала з лагера. Кейсi сядзеў мiж канваiрамi, высока ўзняўшы галаву на сваёй жылiстай шыi. На губах у яго застыла слабая ўсмешка, на твары быў нейкi дзiўны трыумфальны выраз.

Калi палiсмены паехалi з лагера, людзi павыходзiлi з палатак. Сонца зайшло, i на лагер апусцiлася сiняватае вячэрняе сутонне. Горы на ўсходзе яшчэ жаўцелi ў сонечных промнях. Жанчыны вярнулiся да сваiх патухлых вогнiшчаў. Мужчыны зноў сабралiся купкамi i, седзячы на кукiшках, цiха загаварылi.

Эл вылез з-пад брызентавага навеса i пашыбаваў да вербняку - свiснуць Тому. Мацi таксама выйшла i зноў узялася распальваць вогнiшча з голля.

- Бацька, - сказала яна, - я вам многа не дам. Сёння мы позна снедалi.

Бацька i дзядзька Джон, не адыходзячы ад палаткi, назiралi, як мацi абiрае бульбу i наразае яе тонкiмi скрылiкамi над патэльняй, густа змазанай топленым салам. Бацька сказаў:

- Чаго гэта прапаведнiк так зрабiў?

Руцi i Ўiнфiлд падкралiся зусiм блiзка да iх i прыпалi да зямлi, каб паслухаць, пра што яны гавораць.

Дзядзька Джон праводзiў у зямлi глыбокiя барозны доўгiм iржавым цвiком.

- Ён разумее, што такое грэх. Я пытаўся ў яго пра гэта, i ён мне ўсё растлумачыў. Толькi не ведаю, цi мае ён рацыю. Кажа: чалавек грашыць, калi думае, што ён саграшыў. - Вочы ў дзядзькi Джона былi поўныя стомы i тугi. - Я заўсёды ад усiх таiўся. Я такое рабiў, пра што нiкому не расказваў.

Мацi падняла галаву ад вогнiшча i павярнулася да яго:

- I не расказвай, Джон. Раскажы ўсё богу. Не ўзвальвай цяжар сваiх грахоў на чужыя плечы. Гэта несумленна.

- Яны мне душу вярэдзяць, - сказаў Джон.

- Усё роўна другiм не расказвай. Пайдзi на рэчку, акунi галаву ў ваду i шэптам скажы ўсё плынi.

Бацька паволi кiваў галавой у такт словам мацi.

- Яна правiльна кажа, - прамовiў ён. - Табе, канешне, палягчэе, калi падзелiшся з iншымi, але тады грэх твой пойдзе кругамi.

Дзядзька Джон паглядзеў на пазалочаныя сонцам горы, i золата iх адбiлася ў яго ў вачах.

- Я стараюся адолець сябе, - сказаў ён, - i не магу. Усё нутро выядае.

Ззаду яго Ружа Сарона, млявая, выйшла з палаткi.

- Дзе ж гэта Конi? - з раздражненнем запыталася яна. - Нешта даўно яго не бачу. Дзе ён прапаў?

- Ён мне на вочы не пападаўся, - адказала мацi. - Убачу, пашлю да цябе.

- Мне нездаровiцца, - сказала Ружа Сарона, - а ён пакiнуў мяне адну.

Мацi паглядзела на апухлы твар дачкi.

- Ты плакала, - сказала яна.

Слёзы зноў нагарнулiся на вочы Ружы Сарона.

Мацi рашуча сказала:

- Вазьмi сябе ў рукi. Ты не адна - нас многа. Вазьмi сябе ў рукi. Iдзi сюды абяры бульбу. Няма чаго шкадаваць сябе.

Ружа Сарона адступiла назад пад брызент. Яна старалася ўнiкнуць строгага погляду матчыных вачэй, але ён прымусiў яе пабрысцi да вогнiшча.

- А чаго ён пайшоў? - сказала яна, але слёз ужо не было.

- Вазьмiся за справу. А то сядзiш адна ў палатцы i шкадуеш сама сябе. Мне не было калi ўзяцца за цябе. Цяпер ужо вазьмуся. Вось табе нож i бярыся за бульбу.

Ружа Сарона паслухмяна апусцiлася на каленi каля вогнiшча. Са злосцю сказала:

- Няхай толькi прыйдзе. Я яму ўжо задам.

Губы ў мацi расцягнулiся ва ўсмешцы:

- Ён i набiць цябе можа. Сама на гэта напрошваешся - ныеш, песцiшся. Калi ён i ўваб'е ў цябе крыху розуму, я толькi дзякуй яму скажу.

Вочы ў Ружы Сарона ўспыхнулi абурэннем, але яна змоўчала.

Дзядзька Джон сваiм шырокiм вялiкiм пальцам загнаў iржавы цвiк глыбока ў зямлю.

- Я мушу ўсё расказаць, - прагаварыў ён.

Бацька сказаў:

- Ну i расказвай, каб цябе чэрцi! Каго ты забiў?

Дзядзька Джон запусцiў палец у кiшэньку для гадзiннiка на сваiх сiнiх джынсах i вывудзiў адтуль перагнутую папалам зашмальцаваную грашовую паперку. Расправiў яе i паказаў бацьку:

- Пяць даляраў.

- Украў? - запытаўся бацька.

- Не, яны мае. Утаiў.

- Яны ж твае, дык што?

- А тое, што я не меў права iх утойваць.

- Я тут нешта нiякага грэху не бачу, - умяшалася мацi. - Яны ж твае.

Дзядзька Джон паволi загаварыў:

- Не ў тым справа, што я iх утаiў. Я ўтаiў iх, каб напiцца. Я ведаў, што прыйдзе час, калi мяне пацягне выпiць, так засмылiць нутро, што адно выйсце напiцца. Думаў, яшчэ не пара, а тут... прапаведнiк узяў i аддаўся палiцыi, каб выратаваць Тома.

Бацька зноў пакiваў галавой, потым нахiлiў яе набок, каб лепш чуць. Руцi падабралася на локцях яшчэ блiжэй, паўзком, як шчаня, Уiнфiлд - за ёю. Ружа Сарона кончыкам нажа выкалупнула глыбокае вочка з бульбiны. Вячэрняе сутонне згусцiлася i стала яшчэ сiнейшым.

Мацi рэзка, суха сказала:

- Не разумею, чаму гэта табе абавязкова трэба напiвацца праз тое, што прапаведнiк выручыў Тома.

Джон сумна адказаў:

- Сам не ўцямлю. Вельмi ўжо цяжка на душы. Ён так проста на гэта пайшоў. Ступiў наперад i кажа: "Гэта я зрабiў". I яго забралi i павезлi. А я пайду нап'юся.

Бацька ўсё пакручваў галавой:

- Ну навошта ўсё гэта гаварыць. На тваiм месцы я проста пайшоў бы i напiўся, калi так ужо табе закарцела.

- Я даўно ўжо мог бы зняць грэх з душы, - тужлiва сказаў дзядзька Джон. Але ўпусцiў выпадак. Не ўхапiўся за яго... прамаргаў. Паслухай! У цябе ёсць грошы, дай мне два даляры.

Бацька без ахвоты палез у кiшэню i выцягнуў скураны мяшэчак.

- Каб напiцца, сямi даляраў мнагавата. Ты што, шампанскую вадзiцу жлукцiць будзеш?

Дзядзька Джон падаў яму сваю пяцiдаляравую паперку.

- Вось вазьмi, а мне два даляры дай. Я i з двух сп'янею. Не хачу браць яшчэ адзiн грэх на душу - марнатраўства. Што ёсць, тое i патрачу. Заўсёды так раблю.

Бацька ўзяў брудную паперку i даў яму два сярэбраныя даляры.

- На, бяры. Раз чалавеку трэба, значыць, трэба. Нi ў кога няма столькi розуму, каб вучыць другога.

Дзядзька Джон узяў абедзве манеты.

- Ты не зазлуеш? Ты разумееш, што мне гэта трэба?

- Ну што ты, далiбог, - сказаў бацька. - Ты сам ведаеш, што табе трэба рабiць.

- Iначай я нiяк не перабуду ночы, - сказаў дзядзька Джон i павярнуўся да мацi. - Ты не пакрыўдзiшся на мяне?

Мацi не падняла галавы.

- Не, - мякка адказала яна. - Не. Iдзi ж.

Дзядзька Джон падняўся на ногi i як сам не свой пайшоў ад палаткi i знiк у прыцемку. Ён падняўся на шашу i перайшоў яе каля бакалейнай крамы. Перад сеткаватымi дзвярамi ён зняў з галавы капялюш, шпурнуў яго ў пыл i прытаптаў абцасам у знак самаасуджэння. Так i пакiнуўшы скамечаны, брудны капялюш на зямлi, ён увайшоў у краму i адразу пакiраваў да палiц, на якiх за драцяной сеткай стаялi бутэлькi вiскi.

Бацька, мацi i дзецi глядзелi ўслед дзядзьку Джону, пакуль ён не знiк з вачэй. Ружа Сарона ў знак абурэння не падымала вачэй ад бульбы.

- Небарака Джон, - сказала мацi. - Можа, лепш было... ды не... думаю, што не. Нiколi не бачыла, каб чалавек так гараваў.

Руцi перавалiлася на бок, блiжэй да Ўiнфiлда, прыцягнула яго да сябе за вуха i прашаптала:

- Я зараз буду п'яная.

Уiнфiлд пырхнуў i зацiснуў рот далонню. Стрымлiваючы дыханне, каб не рагатнуць, дзецi хуценька адпаўзлi з пабарвавелымi ад натугi тварамi. Апынуўшыся за палаткай, яны ўскочылi i з вiскам пусцiлiся да вербаў. Схаваўшыся там, яны зайшлiся ад смеху. Руцi скасiла вочы, расслабiла цела, высунула язык i пачала пахаджаць, пахiстваючыся з боку на бок i аступаючыся.