Бары-бэры - Уладзімір Някляеў

Уладзімір НЯКЛЯЕЎ

БАРЫ-БЭРЫ

Апавяданне

Аляксей Сяўко працаваў некалі з Вадзімам Кашыным у адным праектным інстытуце, дзе абодва яны масты праектавалі і абодва пазнаёміліся са сваімі жонкамі, Любай ды Алёнай, у той час яшчэ нявестамі. І вось днямі Алёна, жонка Сяўко, пачула ад Любы, жонкі Кашына, што той доўга і цяжка хварэў, ляжаў у шпіталі, адкуль яго выпісалі, бо ён безнадзейны - няхай дома памірае. «Як гэта - няхай дома памірае?..» - не зразумеў Аляксей жонку, а тая адмахнулася: «Скуль я ведаю, Люба так сказала! Мне бары-бэры...»

Алёна ад усяго, што ты ёй ні скажы, адмахваецца, махальшчыца... Усё ёй бары-бэры. Гэта Аляксей павінен быў заўважыць яшчэ тады, калі яны ў праектным інстытуце пазнаёміліся, але не заўважыў. Ажаніўся, двое дзяцей. Сын і дачка. Сын нібыта й не дурны, у бацьку, дык цяпер пазнавата заўважаць, што жонка ад усяго адмахваецца. Не той перыяд.

Яны, Сяўко і Кашын, абодва вяселлі, Аляксея з Алёнай і Вадзіма з Любай, як адно адгулялі. Так і ўдвая танней, і ва ўсім астатнім удвая выгадней было. Вось тады, на тым адным на двух вяселлі, яны дамовіліся сябраваць і ўсім, што будуць мець, дзяліцца.

Выпілі лішак - дык і дамовіліся. Але ж не адказваць усё жыццё за тое, што зрабіў некалі малады ды нападпітку...

Сяўко да гэтага так і ставіўся, а Кашын дамоўленасць тую ўспрымаў усур’ёз. Насамрэч дзяліўся. Ну, не ўсім і не заўсёды. Можна нават сказаць, што толькі аднойчы, калі ў лато аднапакаёўку выйграў. Тады Васілю, сыну Сяўко, які паспеў ажаніцца і дзіця займець, не было дзе жыць, дык Кашын выйграную аднапакаёўку саступіў. Не за так, за паўцаны, і яшчэ колькі Сяўко яму праставіў, а Кашын абы-што не п’е, таму нават дзіўна, што так цяжка захварэў, але ўсё адно: хто табе сёння за паўцаны сваю кватэру саступіць, калі яе можна здаць - і пі, колькі ўлезе. Не, Кашын усё ж, калі здаровы быў, у нечым дапамагаў і трэба было б яго, хворага, адведаць.

«Адведай, - адмахнулася Алёна. - Але во будзе, калі ты да яго прыйдзеш, а ён возьме ды памрэ!»

Сяўко пра гэта і сам думаў. Не думаў, праўда, што Кашын, калі ён да яго прыйдзе, адразу памрэ, а думаў, што раптам яму горш стане - і як тады быць? Не прыходзіў да яго Сяўко - было лепш, а прыйшоў - стала горш... Люба такога набалабоніць! Не толькі паўкватэры ў лато выйгранай, а ўсю драбязу паўспамінае. Калі цвік які браў Сяўко ў Кашына, яна і цвік згадае, яна такая...

Добра, што не з Любай ён ажаніўся. Хоць тое, што ажаніўся з Алёнай, не лепш. Але ж з некім трэба было ажаніцца. Калі б не ажаніўся, не было б сына... А не было б сына, дык не патрэбная была б тая, за паўцаны, кватэра! І нічога б Сяўко не быў Кашыну вінен! Усё добра было б, калі б не сын-абэлтус, які не тое што кватэру - куртку, куртачку для дзіцяці купіць не можа! Алёна ўчора ўвесь горад збегала, шукаючы, дзе танней. А куртачкі цяпер каштуюць - раней за такія грошы кватэры куплялі... І вось трэба да Кашына, бо Сяўко яму вінен, цягнуцца ў адведкі, гадаючы, горш ці лепш яму стане, памрэ ён ці не памрэ.

- А што ў яго... рак?.. - спытаў Аляксей жонку, і тая адмахнулася: «Нешта заразнае, мне бары-бэры».

Во, яшчэ і заразнае... Кашын заўсёды любую заразу самы першы хапаў. Хоць птушыны грып, хоць свіны - Кашын тут як тут. І сам на бюлетэнь, а ты за яго працуй.

Вунь мост цераз Вяллю праектавалі, які абваліўся. Чаму абваліўся? Бо Кашын на свінку захварэў. Дзіцячую інфекцыю падхапіў! І залёг. Надоўга залёг, з ускладненнем нейкім... На ныркі, ці яшчэ на нешта - Сяўко ўжо забыўся. А ў інстытуце праектным, дзе яны разам працавалі, ён адзін, Кашын, і быў маставіком. Сяўко таксама маставіком быў, па адной спецыяльнасці політэхнічны скончылі, але... як бы гэта сказаць... не склалася на практыцы. І не толькі ў Сяўко не склалася. Апроч яго, у тым інстытуце праектным яшчэ трое маставікоў у штатным раскладзе значыліся. Усяго, з Кашыным, іх было пяцёра, а Кашын залёг з дзіцячай інфекцыяй - і мост цераз Вяллю абваліўся. Хоць дырэктар інстытута пры ўсіх, каб усе чулі, колькі разоў Кашыну казаў: «Кашын, цяпер інфекцыі ўсялякія, інфлюэнцыі, не цягайся ты абы-дзе!»

Зрэшты, дзе той Кашын цягаўся? 3 такой жонкай, як Люба, па інфлюэнцыях не пацягаешся... Але ж абавязак, адказнасць перад калектывам ён павінен быў адчуваць! Дык не, не адчуваў. Вось не было ў ім гэтага: адказнасці за калектыў. Нават тады, калі мост абваліўся.

Сяўко раптам злавіў сябе на тым, што думае пра Кашына як пра нябожчыка. «Не адчуваў, не было...» Няўжо памрэ? Ці ўжо памёр? Не, у інстытуце б ведалі, на вянок бы скінуліся. У інстытуце заўсёды, калі нехта паміраў, скідваліся на вянок. А Кашын і тут вырабляўся: «Я, можа, сам, асобна кветкі хачу купіць! Жывыя, а не папяровыя!» Дык ідзі купі, хто табе не дае? А на вянок скінься. Люба, якая ў прафкаме за нябожчыкаў адказвала, нават да тых, хто даўно ў інстытуце не працаваў і ўжо на пенсіі быў, хадзіла, каб яны скінуліся, бо калектыў ёсць калектыў. 3 яго на пенсію не выйдзеш, без яго не памрэш. Вунь Зусман у Ізраіль з’ехаў, калі мост абрушыўся. Якраз ён, Зусман, да гэтага моста, можна сказаць, і дачынення не меў, а з’ехаў. І ў Ізраілі памёр. Дык усё адно калектыў скінуўся на вянок - і на стол, за якім Зусман сядзеў, той вянок паклалі.

Вось цікава: памёр бы Зусман, каб у праектным інстытуце ў аддзеле маставікоў застаўся, ці не?.. Простае нібыта пытанне, а не мае адказу. Hiхто з маставікоў, апроч Зусмана, пакуль не памёр, але ж гэта не азначае, што i Зусман быў бы жывы.

3 таго моста цераз Вяллю грузавік зваліўся. Кіроўца патануў. Праз тое быў суд, і Кашын на судзе заявіў, што ён паспеў спраектаваць толькі апоры, якія стаяць, як стаялі, а да пралёту, які абваліўся, не мае, як і Зусман, ніякіх дачыненняў. Такая заява не толькі Сяўко, нікому, нават Зусману не спадабалася, бо ўвесь інстытут выступаў на судзе калектывам, а Кашын - сам па сабе. Яго загадзя папярэдзілі, што вінаватымі прызнаюць будаўнікоў, а не праектантаў, а ён усё адно - асобна. Як з тымі кветкамі на пахаванне. Але ж тут табе не нябожчыкі, калегі! Яны цябе на дні народзінаў запрашалі, ты з імі святы спраўляў! Ну, хоць бы жаночы дзень 8 Сакавіка... І што аказалася? Аказалася, Кашын даўно хацеў сказаць, што кваліфікацыя супрацоўнікаў інстытута нізкая, ім толькі прыбіральні прыдарожныя праектаваць - і то на адно ачко.

Ускрыўдаваў тады Сяўко на Кашына, а хто б не ўскрыўдаваў? На адно ачко... Ды ўвесь інстытут усхадзіўся! На агульным сходзе Кашына разбіралі, пастанавілі выказаць недавер і звольніць. Выгнаць! Недавер выказалі, але не выгналі, бо ўсё ж інстытут праектны, трэба нешта некаму праектаваць. А тут яшчэ Зусман з’ехаў... Дык Кашын зусім заганарыўся: яго, бач, і замяніць няма кім! Можа, праз гонар свой і захварэў, да ганарыстых любая зараза найперш прыстае.

Сяўко на тым сходзе пагарачыўся: сказаў, што ўсе ведаюць пра ягонае з Кашыным сяброўства, але такіх пагардлівых адносін да калектыву ён і сябру не даруе ніколі - нават каля труны! Так і ляпнуў: каля труны!

- во яго занесла. Цяпер прыйдзеш Кашына адведаць, яму горш стане ці ён памрэ, дык што?.. Скажуць: «Гэта ты яго ў труну й загнаў!» Хіба сход не ўспомняць? Яшчэ як успомняць, бо інстытут праектны - яшчэ той калектыў. Адна Люба чаго вартая...

Аднойчы Люба ў інстытуце, калі 8 Сакавіка адзначалі, зацягнула Сяўко ў прыбіральню і сказала, што кахае і ўсё жыццё кахала не Кашына, а яго, Сяўко, і за Кашына пайшла, каб да Сяўко бліжэй быць, бо Кашын і Сяўко сябравалі. Такую яна прынесла ахвяру - і за тое патрабуе хоць кроплю звычайнага жаночага шчасця. Адно спатканне, ёй больш не трэба. Гэтага хопіць ёй да труны.

Праз тое, што яна труну прыпляла, Сяўко трохі напружыўся, але не так, каб адмовіць жанчыне ў яе апошнім жаданні. Люба дамовілася з нейкай сваёй сяброўкай пра кватэру, дала яму ключ. Каб ён першы прыйшоў і яе чакаў. Так ёй будзе здавацца, што гэта, маўляў, не патаемнае палюбоўнае спатканне, а нібыта яны даўно разам - і ён штодня яе чакае.

Сяўко купіў кветкі, шампанскае, цукеркі. Ну, як звычайна. Джэнтльменскі набор. Прыйшоў у кватэру, ад якой Люба ключ дала, стаў чакаць... Адчыніў дзверы на званок і ўбачыў у дзвярах Кашына. 3 джэнтльменскім наборам.

Во што бабы ў жаночы дзень прыдумалі!.. Алёна ў той жа інстытуцкай прыбіральні напляла Кашыну тое самае, што Люба напляла Сяўко. Нібы кахала і кахае яго, Кашына, а за Сяўко пайшла, каб да Кашына бліжэй быць, бо Сяўко і Кашын сябравалі. Такую яна прынесла ахвяру - і за тое патрабуе хоць кроплю звычайнага жаночага шчасця. Адно спатканне, ёй больш не трэба. І прызначыла Алёна спатканне Кашыну ў той жа кватэры, ад якой Люба дала ключ Сяўко. Вось джэнтльмены і спаткаліся. А праз пару хвілінаў абедзве дамы з’явіліся...

О-о-о, што было!

Гэта Люба, змяюка, падстроіла. Алёна да такога б не дадумалася, ад­махнулася б...

Добра ўсё ж, што ён з Алёнай ажаніўся. Кашын ажаніўся з Любай - і што? Ляжыць, канае.

Што ў яго там?.. Можа, не зараза ніякая. Але ж не ў тым праблема, зараза ці не зараза... Праблема ўвогуле... Можна сказаць: у жыцці.