Гронкi гневу (на белорусском языке) - Джон Стейнбек

Дзецi караскалiся на вялiкi прычэп для перавозкi бавоўны, чапляючыся наскамi чаравiкаў за абцягнутыя дробнай сеткай барты.

- Прэч адтуль! - крыкнуў гаспадар. - Злазьце! Яшчэ дрот парвяце. - I дзецi нехаця злазiлi з прычэпа, маўклiвыя, засаромленыя. Настала шэрае свiтанне. Давядзецца збаўляць на расу, - сказаў гаспадар. - Калi ўзыдзе сонца, буду прымаць поўнай вагой. Зрэшты, калi хочаце, тады i пачынайце. Ужо досыць развiднела.

Зборшчыкi паспяшалiся на баваўнянае поле i разабралi рады. Яны прывязалi мяшкi да пояса i паляпвалi рукамi, каб разагрэць скарчанелыя пальцы, ад якiх патрабавалася спрытнасць. На ўсходзе неба над узгоркамi паружавела. Зборшчыкi доўгiм ланцугом пайшлi па радах. А машыны ўсё зварочвалi з шашы i заязджалi на двор, пакуль ён зусiм не перапоўнiўся, i новыя машыны спынялiся ўжо за варотамi, выстройваючыся абапал шашы. У полi гуляў свежы вецер.

- I як гэта вы ўсе даведалiся? - гаварыў гаспадар. - Быццам бяздротавы тэлеграф. Гэтых дваццацi акраў не хопiць i да поўдня. Прозвiшча? Х'юм? Колькi?

Зборшчыкi ланцугом перамяшчалiся па полi, i моцны заходнi вецер раздзiмаў iх адзежу. Пальцы жвава беглi да пушыстых каробачак, хуценька прабiралiся ў доўгiя мяшкi, якiя ўсё цяжэлi, цягнучыся ззаду па зямлi.

Бацька загаварыў да свайго суседа справа:

- У нашых краях такi вецер амаль заўсёды прыносiць дождж. Але цяпер ужо халаднавата на дождж. Вы даўно тут, на Захадзе? - Ён гаварыў, не адрываючы вачэй ад свайго куста.

Сусед адказаў, таксама не падымаючы галавы:

- Ужо хутка год.

- Як думаеце, будзе дождж?

- Прабачце, не скажу. Людзi тут усё жыццё жывуць i то ўгадаць не могуць. Як толькi збор, так i чакай, што дождж перашкодзiць. Вось як тут кажуць.

Бацька кiнуў хуткi позiрк на захад. Над узгоркамi пад гонам ветру шпарка плылi вялiкiя чорныя хмары.

- Як быццам дажджавыя, - сказаў бацька.

Яго сусед пакасiўся ў той бок.

- Хто iх ведае, - сказаў ён. I ўсе, хто быў на полi, азiрнулiся i паглядзелi на неба. I яшчэ нiжэй сагнулiся спiны, рукi шпарчэй забегалi па кустах. Людзi збiралi бавоўну нiбы навыперадкi, старалiся апярэдзiць час i хутчэй набiць мяшкi, апярэдзiць дождж i адзiн аднаго - як мага больш сабраць, як мага больш зарабiць грошай. Прайшоўшы поле з канца ў канец, яны кiнулiся разбiраць новыя грады. Цяпер ужо вецер дзьмуў iм у твар, i яны бачылi густыя шэрыя хмары, што беглi па небе насустрач узыходнаму сонцу. А новыя машыны спынялiся на абочынах, i новыя зборшчыкi падыходзiлi да гаспадара запiсвацца. Людзi з лiхаманкавай хуткасцю перамяшчалiся па полi, неслi мяшкi да адрыны, адзначалi вагу ў гаспадара, запiсвалi i сабе ў кнiжкi i беглi назад займаць рады.

Да адзiнаццацi гадзiн бавоўну ўсю сабралi - праца скончылася. Зацягнутыя сеткамi грузавiкi ўзялi на буксiр аплеценыя сеткамi прычэпы, выехалi на шашу i пакiравалi да бавоўнаачышчальнай машыны. Бавоўна вытыркалася праз вочкi сетак, i маленькiя белыя воблачкi ляталi ў паветры, пушыстыя касмылi чаплялiся за прыдарожны бур'ян i кудзелiлiся на ветры. Зборшчыкi паныла пабрылi да адрыны i станавiлiся ў чаргу на аплату.

- Х'юм Джэймс - дваццаць два цэнты. Ральф - трыццаць цэнтаў. Джоўд Томас дзевяноста цэнтаў. Уiнфiлд - пятнаццаць цэнтаў. - Грошы былi складзеныя слупкамi - асобна манеты ў дзесяць цэнтаў, асобна пяцiцэнтавiкi, асобна цэнты. Атрымлiваючы плату, кожны зборшчык зазiраў у сваю кнiжку. - Уэйнрайт Эгнес трыццаць чатыры цэнты. Тобiн - шэсцьдзесят тры. - Чарга рухалася паволi. Людзi моўчкi iшлi да сваiх машын i няспешна выязджалi з двара.

Джоўды i Ўэйнрайты сядзелi на грузавiку, чакаючы, калi ачысцiцца дарога да варот. На зямлю ўпалi першыя кроплi дажджу. Эл высунуў руку з кабiны, ловячы кроплi. Ружа Сарона сядзела пасярэдзiне, мацi з краю. Вочы ў Ружы Сарона зноў патухлi.

- Не трэба было табе ехаць, - сказала мацi. - I сабрала ты ўсяго дзесяць пятнаццаць фунтаў. - Ружа Сарона глянула на свой выпнуты жывот i нiчога не адказала. Раптам яна задрыжала i падняла галаву. Мацi пiльна паглядзела на яе, разгарнула свой баваўняны мяшок, накiнула дачцэ на плечы i прыхiнула яе да сябе.

Нарэшце праезд быў свабодны. Эл запусцiў матор i выехаў на шашу. Рэдкiя, але буйныя кроплi дажджу iмклiва падалi ўнiз i пляскалi па бетоне, i чым далей ехаў грузавiк, тым кроплi рабiлiся драбнейшыя i гусцейшыя. Дождж так гучна барабанiў па даху кабiны, што яго дробат быў чуваць скрозь грукат старога, спрацаванага матора. Уэйнрайты i Джоўды накiнулi сабе на галовы i плечы мяшкi.

Ружа Сарона калацiлася ўсiм целам пад рукамi ў мацi, i мацi крыкнула Элу:

- Хутчэй, Эл. Разашарна прастыла. Ёй трэба ногi ў гарачую ваду.

Эл прыбавiў газу, матор загрукатаў яшчэ гучней, i, прыехаўшы ў лагер, Эл падвёў грузавiк блiжэй да чырвоных вагонаў. Яны яшчэ не паспелi спынiцца, а мацi ўжо раздавала загады.

- Эл, - камандавала яна, - ты, Джо i бацька сходзiце ў лазняк i прынесяце ўсё, што там ёсць сухога. Трэба добра нацеплiць вагон.

- А дах не цячэ?

- Думаю, не. У нас будзе добра, суха, трэба толькi запасцiся галлём. У вагоне павiнна быць цёпла. Вазьмiце з сабой Руцi i Ўiнфiлда. Яны таксама трохi сучча прынясуць. Нешта сястрыца ваша занядужала. - Мацi вылезла з кабiны, Ружа Сарона памкнулася за ёю, але каленi ў яе падагнулiся, i яна цяжка апусцiлася на падножку. Мiсiс Уэйнрайт убачыла гэта.

- Што такое? Ёй час прыйшоў?

- Не, думаю, яшчэ не, - адказала мацi. - Яна празябла i, можа, прастудзiлася. Дай мне руку.

Абедзве жанчыны ўзялi Ружу Сарона пад локцi. Яна зрабiла некалькi крокаў, i сiлы вярнулiся да яе - ногi прынялi цяжар цела.

- Мне ўжо лепш, - сказала яна. - Гэта толькi хвiлiнку было.

Жанчыны не адпускалi яе.

- Ногi ў гарачую ваду, - павучальна сказала мацi. Яны памаглi Ружы Сарона падняцца па сходках у вагон.

- Вы разатрыце яе добра, - параiла мiсiс Уэйнрайт. - А я ў печы запалю. Яна ўсунула ў топку апошняе сучча i распалiла моцны агонь.

Дождж ужо лiў як з вядра, па даху забегалi патокi вады. Мацi падняла вочы ўгору.

- Дзякуй богу, дах цэлы, - сказала яна. - Палаткi, якiя б яны нi былi добрыя, усё роўна працякаюць. Многа вады не стаўце, мiсiс Уэйнрайт.

Ружа Сарона нерухома ляжала на матрацы. Яна дазволiла зняць з сябе туфлi i расцерцi ногi. Мiсiс Уэйнрайт нахiлiлася над ёю:

- Боляў не адчуваеш?

- Не. Проста нездаровiцца. Нядобра мне.

- У мяне ёсць болесуцiшальнае i солi, - сказала мiсiс Уэйнрайт. - Калi трэба, бярыце, прашу вас. Калi ласка.

Ружа Сарона закалацiлася ўсiм целам.

- Укрый мяне, ма, мне холадна. - Мацi сабрала ўсе коўдры i навалiла на дачку. Дождж гучна барабанiў па даху.

Вярнулiся збiральнiкi палiва з вялiкiмi ахапкамi сучча. З iх капелюшоў i пiнжакоў сцякала вада.

- Ну i лiвень! - сказаў бацька. - Мiгам вымачыў наскрозь.

Мацi сказала:

- Вы б яшчэ схадзiлi. Сушняк хутка прагарыць. Як бачыш сцямнее. - Руцi з Уiнфiлдам прыйшлi мокрыя да нiткi, скiнулi свае ношы на кучу сучча i павярнулiся да выхаду. - Не iдзiце больш, - спынiла iх мацi. - Хадзiце да печкi, пасушыцеся.

Усё навокал серабрылася ад дажджу, мокрыя сцежкi блiшчалi. Кусты бавоўнiку з кожнай гадзiнай рабiлiся ўсё чарнейшымi i быццам скурчвалiся. Бацька, Эл i дзядзька Джон зноў i зноў хадзiлi ў вербалоззе i вярталiся адтуль з абярэмкамi ламачча. Яны скiдалi яго каля дзвярэй у кучу, пакуль яна не паднялася пад самую столь, i толькi тады вырашылi больш не хадзiць i падышлi да печкi.

Вада з капелюшоў сцякала iм на плечы. Крыссе пiнжакоў было мокрае, хоць выкручвай, у чаравiках пры хадзе хлюпала.

- Ну добра, хопiць. А зараз скiдайце з сябе ўсё, - скамандавала мацi. - Я вам каву зварыла. Пераапранайцеся - вунь сухiя камбiнезоны. Ну давайце, не стойце.

Змерклася рана. Людзi забiлiся ў вагоны i сядзелi там, прыслухоўваючыся да шуму i плёскату вады на дахах.

РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ДЗЕВЯТЫ

З боку акiяна насунулiся i паплылi над высокiмi гарамi i над далiнамi ўзбярэжжа шэрыя хмары. Увышынi вецер дзьмуў шалёна i бязгучна, у хмызе ён свiстаў, у лясах завываў. Хмары цягнулiся рванымi шматкамi, клубамi, слаямi, прымалi выгляд шэрых скал, а потым злiлiся ў адно i нiзка павiслi на захадзе над зямлёю. Раптам вецер сцiх, пакiнуўшы пасля сябе густую, шчыльную навiсь хмар. Спачатку дождж налятаў перагонамi - то перастане, то хлыне лiўнем, а потым мала-памалу ён стаў раўнамерным: дробныя кроплi i iх аднастайны дробат дождж нiбы шэрая заслона перад вачамi, дождж, якi ператварыў дзень у вечар. Сухая зямля ўсмоктвала вiльгаць i паступова чарнела. Зямля пiла дождж два днi, пакуль не наталiла смагу. Тады пачалi ўзнiкаць лужыны, а ў нiзiнах на палях азярыны. Мутная вада ў iх падымалася ўсё вышэй i вышэй, i ўпарты дождж хвастаў яе блiскатлiвую паверхню. Нарэшце горы перанасыцiлiся вадой, i па схiлах пабеглi ручаi, злiлiся ў патокi, якiя з ровам хлынулi па цяснiнах у далiны. А дождж усё хвастаў i хвастаў. Ручаi i невялiкiя рэчкi ўзнiмалiся ў берагах, падмывалi дрэвы, вымушаючы вербы нiзка згiнацца i тапiць свае лозы ў вадзе, вырывалi з карэннем таполi i валiлi iх. Каламутная вада вiравала i бурлiла, падступала да самых берагоў i нарэшце хлынула на палi, у сады, на ўчасткi, дзе чарнелi голыя кусты бавоўнiку. Роўныя палi ператварылiся ў азёры, шырокiя, шэрыя, i дождж безупынна рашацiў iх паверхню. Потым залiло шашэйныя дарогi, машыны марудна рухалiся па iх, рассякаючы носам ваду i пакiдаючы за сабой каламутны, пенiсты след. Зямля цiха гаманiла пад ударамi дажджу, а ручаi i рэчкi раўлi пад напорам бурлiвых патокаў з гор.