Албанскае танга - Вінцэсь Мудроў

Кельнер вярнуўся хвілінаў праз дзесяць. І не адзін, а з нейкім высокім і худым, як жардзіна, мужчынам. Паказаўшы пальцам на іншаземца, кельнер з лямантам пабег на кухню. На кухні штосьці прыгарэла, і адтуль цягнула шызым куродымам.

- Добры вечар, - прамовіў даўгяла па-расейку, чым вельмі здзівіў Міколу.

Рот іншаземца быў забіты джувечам, і той замест прывітання баднуў галавой.

- А вы сапраўды з Гомеля? - албанец прамаўляў амаль без акцэнту.

Мікола спехам праглынуў непражаванае едзіва, прыпаў да шклянкі з

напоем, таргануў падбароддзем.

- А я ў вас вучыўся. У чыгуначным інстытуце. Трыццаць... - даўгяла ўзняў вочы да столі, зварухнуў бязгучнымі вуснамі - ...трыццаць адзін год таму.

Сустрэць амаль што земляка... і дзе... тут... у чужой, далёкай і дарэшты глухой краіне - гэта выглядала сапраўдным цудам. Мікола ўдыхнуў паветра, ратуючы апалены перцам рот, падумаў - што б такое сказаць у адказ, - і неўзабаве выдыхнуў:

- Так, у нас і тэхнікум ёсць чыгуначны, і інстытут.

Былы студэнт адкінуўся на прыслон крэсла, крыкнуў штосьці па-албанску, звяртаючыся, як бачна, да кельнера, і той выплыў з куродыму з пачатай пляшкай у руцэ.

- А я сяджу, галюся, а тут Далі залятае - брат мой... пазнаёмцеся, дарэчы. - Кельнер выцер аб хвартух рукі, і яны з Міколам парукаліся.

- Бяжы, кажа, чалавек з Гомеля прыехаў. Джувеч замовіў. Я нават не дагаліўся, кінуў усё і пабег, - даўгяла правёў далонню па падбароддзі, правая палова якога блішчэла, а левая сівела шчэццю. - Трыццаць гадоў ніхто з Саюзу не прыязджаў, а тут раптам такі госць, ды з самога Гомеля!

Даўгяла напоўніў маленькія, ледзь не з напарстак кілішкі.

- Фернет, мы яго разам з кавай п’ем, - патлумачыў былы студэнт, і яны ўтрох кульнулі па чарцы.

Напой быў даволі моцны, гаркавы на смак і пахнуў рамонкамі.

- Брат кавярню трымае, на пару з жонкай. І сын дапамагае, - даўгяла ізноў напоўніў чаркі, крыкнуў у бок кухні: - Фатос!

Мурзаты хлопец пужлівым крокам выйшаў з кухні, шморгнуў перапэцканым сажай носам. Няйначай, атрымаў прачуханца ад бацькі.

Мікола памацаў рукою кішэні пінжака, маракуючы - што ж такое падараваць хлопцу. Нічога прыдатнага пад рукой не было, і ён выцягнуў з нутраной кішэні 5-доларавую паперку.

- Пляменніка Фатосам завуць. «Герой» значыць. Добры хлопец расце. Толькі ўвесь час у яго штосьці на патэльні падгарае, - прамовіў дзядзька.

- На, Фатос, купіттт сабе што-небудзь. Больш, на жаль, нічога падара­ваць не магу, - Мікола прыцягнуў паперку, але хлопец адразу яе не ўзяў, з асцярогай зірнуў на бацьку і толькі пасля таго падхапіў грошы.

- У мяне таксама дома сын расце, толькі на пару гадоў старэйшы,

- выдыхнуў Мікола, адчуўшы, што галава, хоць і выпіў зусім няшмат, пайшла колам.

Міколу раптам стала лёгка - на душы і ў целе. Так бывае, калі пасля доўгай дарогі вяртаешся дахаты і плюхаешся на тахту. І яму ўсё наўкол стала падабацца - і гэтая прапахлая лоем кавярня, і ціхая ўсходняя музыка, што лілася аднекуль са столі, і наведнікі, якія сядзелі ў кавярні і на якіх ён яшчэ паўгадзіны таму глядзеў з насцярогаю. І адзін са старых - тых самых, што сядзелі ў дальнім канцы шынка і пілі каву, - падняўся на ногі і заспяваў:

- Ходит парэнь - сама печал, смотрит парэнь куда-то вдал. А я вижу и з-за плетня-а косит взглядом он на меня...

Гэта была ўлюбёная песня маці. Мікола хацеў было таксама заспяваць, але не ведаў слоў, а таму падышоў да старога і паціснуў сухую старэчую далонь.

Паволі насоўваўся змрок. Высокае неба мела фіялетавы водцень, у вокнах ужо гарэла святло, і толькі пакручастая гара, што падпірала горад з усходу, яшчэ была асветленая промнямі згасальнага сонца.

- Мяне, дарэчы, Петрытам завуць, - прамовіў албанец.

- А мяне Міколам, - адказаў госць, і яны парукаліся.

- Петрыт - гэта па-нашаму Пеця?

- Не зусім так. Па-албанску гэта значыць «сокал». Але калі вучыўся ў Саюзе, мяне толькі так і звалі: Пеця. А прозвішча маё Прыфці. Калі літаральна перакласці, дык па-вашаму будзе Папоў, - албанец вінавата пацёр рукі. - І як вам наша ежа?

Зачараваны краявідам, Мікола крутнуў галавой, зірнуў на залітую чырванню гару, нарэшце ачуўся:

- Смачна. Толькі чаму вы ўсё паліваеце авечым лоем?

- Як чаму? Бо без лою страва не будзе мець ні смаку, ні паху.

Петрыт выцягнуў з кішэні пачак албанскі цыгарэт, прапанаваў госцю.

- Мне вось у вашых сталоўках таксама не ўсё падабалася, - албанец пстрыкнуў запальнічкай. - Але была адна смаката... забыўся толькі назву... дракі?.. дранкі?

- Ці не дранікі?

- Так! Дранікі! - у вачах албанца мільганулі жарынкі барвовага сонца.

- Мяне імі адна гомельская дзяўчына частавала.

Потым яны доўга ішлі моўчкі, і Мікола, каб парушыць маўчанне, зацягнуўся цыгарэтай і разам з дымам выдыхнуў:

- Добры тытунь.

Яны выйшлі на шырокі бульвар, і над іхнімі галовамі запаліліся вулічныя ліхтары.

- Нашыя цыгарэты, дурэскай фабрыкі. «DS» называюцца, - суразмоўнік знянацку насупіўся. - Памятаю, як з вакацый у Саюз вяртаўся, заўсёды цыгарэты браў. Адразу ж, у інтэрнаце, усё і прадаваў. Жылі бедна, грошай не было, а тут такі прыробак.

Мікола слухаў албанца, заўважаючы адну асаблівасць: чаго б ні тычылася размова, суразмоўца адразу ж згадваў свае «гомельскія» часіны. Вось і цяпер, ідучы вечаровым бульварам, Петрыт распавядаў, як яны, трое албанцаў, жылі ў студэнцкім інтэрнаце, як смажылі бульбу на пазычанай у суседнім пакоі патэльні, як бегалі на дзённыя сеансы ў кінатэатр імя Калініна і як праходзілі вытворчую практыку ў паравозным дэпо. Раз- пораз, калі ішлі міма нейкай будыніны, Петрыт каротка тлумачыў - што ў ёй месціцца, - а потым ізноў апавядаў пра сваё студэнцкае жыццё. «Гатэль «Дайці», - тлумачыў Петрыт, калі яны спыніліся на імгненне перад чатырохпавярховым, пазначаным разлеглымі лоджыямі будынкам,

- італьянцы праектавалі»... «Вось тут, адразу за гатэлем, помнік Леніну стаяў... летась разбурылі»... «А вунь піраміду бачыш? Музей Энвера Ходжы... цяпер разбіты ўшчэнт»... «Гмах з калонамі - гэта Палац культуры. У 1959 годзе Хрушчоў, як быў у нас, першы камень у падмурак закладаў»... «А гэта помнік Скандэрбегу, нашаму нацыянальнаму герою...».

Днём, з акна гатэля, манумент нацыянальнаму герою здаваўся невялічкім, а цяпер, у святле ліхтароў, уражваў сваёй масіўнай веліччу. Скандэрбег сядзеў на кані, прытуліўшы да плечука вялізны меч і пагрозліва пазіраў на гатэль, дзе надоечы пасяліўся Мікола.

- А хто ў вас, у Беларусі, цяпер галоўны нацыянальны герой? - зня­нацку запытаўся Петрыт, калі яны падыходзілі да гатэля.

- Ленін, відаць, - адказаў Мікола пасля хвіліны роздуму, - ягонымі помнікамі ўсё скрозь застаўлена.

- Яшчэ не знеслі? - з лёгкай іроніяй перапытаў албанец, і беларус з неахвотай страсянуў галавой.

На прыступках гатэля яны паціснулі адзін аднаму рукі, але потым яшчэ цэлую гадзіну гаманілі і дамовіліся, на радасць Міколу, заўтра ад ранку ехаць у Дзіракастру - на радзіму Энвера Ходжы. У тым горадзе, як высветлілася, у Петрыта жыла родная сястра. Таму і падахвоціўся завітаць да яе на спадарожнай машыне.

Падняўшыся ў нумар, Мікола рашуча адсунуў цяжкія парцьеры і прачыніў вакно. Лёгкі ветрык крануўся твару, зварухнуў чупрыну на ілбе.

Дзесьці на даляглядзе плылі рознакаляровыя агеньчыкі, зырка асветлены мінарэт працінаў цёмнае неба сваім вострым спічаком, і Скандэрбег, на якога былі скіраваныя промні двух пражэктараў, усё так жа сувора і патрабавальна паглядаў у бок гатэля.

Дзесьці ўнізе, відаць, у рэстарацыі гучала музыка. Гэта была сумная мелодыя, падобная да танга, ад якой у Міколы пацяплела ў грудзіне. Стваралася ўражанне, што не сонны ветрык, а плынь шчымлівых зыкаў уварвалася ў ваконную пройму і казыча лабаціну.

«Дзівак гэты Петрыт: не пра ўласную кішэнь дбае, а пра дзяржаву», - падумаў Мікола, паваліўшыся на ложак. Петрыт, як вынікала, быў ягоным аднагодкам і працаваў інжынерам на будаўніцтве чыгункі. Апошнюю лінію, якую будаваў, так і не здалі ў эксплуатацыю - у дзяржавы скончыліся грошы, - а сам ён застаўся без працы. Але вось жа чалавек - пра сваё беспрацоўе толькі мімаходзь згадаў, а пра тое, што дарогу не дабудавалі, распавядаў траха не са слязьмі на вачах. «Уяўляеш, Мікола, столькі людзей туды сагналі, столькі жалеза ды бетону ў масты ўбухалі, столькі друзу завезлі, нарэшце, столькі лесу на шпалы парэзалі - і ўсё марна». Цяпер небарака жыў з таго, што чытаў лекцыі ва ўніверсітэце - чатыры гадзіны на тыдзень - ды пісаў цішком курсавыя працы нядбалым студэнтам. Петрыт наогул шмат чаго распавёў, але было адчуванне, што ён хоча яшчэ пра нешта распавесці, ды ніяк не наважваецца.

У шчыліну прачыненага вакна струменіла ўся тая ж шчымлівая ме­лодыя. Мікола слухаў яе і яму здавалася, што гукі танга кранаюцца цела сваімі цёплымі струменямі і абмытае цела пазбываецца цяжару і ляціць па горнай дарозе ў замарачы салодкага сну.