Блакит - Неизвестно

Дамовіліся, што ён ціха і аператыўна ўзгодніць маю кандыдатуру з Пячэнь­нікавым, Барташэвічам, Сьлюньковым, каб усё вырашыць, пакуль Паўлаў у бальніцы. Словам, назаўтра было атрымана “добра” ад усіх траіх, тут жа падрыхтавалі дакументы, прайшлі субяседаваньне і заручыліся візамі Борыса, загадчыка аргпартаддзелу, Пячэньнікава, Барташэвіча. Барташэвіч, перш чым паставіць сваю візу на праекце пастановы бюро, адправіў Русецкага, а мне сказаў застацца і спытаў:

– Скажы шчыра: цябе гэтыя мудакі выжываюць, ці сам захацеў? А то калі што – завернем...

Я прызнаўся, што сам хачу, і ён размашыста паставіў свой подпіс, дзяжурна папракнуў, што ніколі не заходжу ні з якімі пытаньнямі і просьбамі, настальгічна прыгадаў нашую Мітронаўска-слабодскую вольніцу...

Вярнуўся з дакументамі да Русецкага, толькі разгаварыліся – як званок Паўлава з бальніцы. Аднекуль ён даведаўся – мо нехта сказаў, калі насіў яму сьвежыя газеты, ці ён званіў былой маёй падначаленай, а цяпер ягонай намесьніцы і маёй начальніцы Ганьне Лазоўскай, якая ўжо была ў курсе справы, альбо Пячэньнікаву, і быў страшэнна разгневаны. Крычаў на Русецкага, што той перавышае свае паўнамоцтвы, падседжвае яго, загадваў неадкладна павярнуць усё назад, паколькі гэтага Болтача і блізка нельга пускаць на такую пасаду. Аркадзь адказваў спакойна, цьвёрда, з годнасьцю, нават дзёрзка. Словам, цягнік пайшоў і Паўлаву ўжо не было дадзена спыніць яго...

У сярэдзіне сьнежня ён выздаравеў, прысутнічаў на чарговым бюро ЦК, дзе моўчкі назіраў за прызначэньнем галоўнымі рэдактарамі “Вожыка” і “Полымя” мяне і Сяргея Законьнікава, якога ён гэтаксама не любіў, абяцаў пераламаць хрыбетнік. Пасьля бюро дагнаў нас на калідоры, павіншаваў поціскам рукі і з яхіднаватай усьмешачкай заўважыў: каго-каго, а мяне вы друкаваць ня будзеце... Мы супакоілі: ды будзем, Савелій Яфімавіч, толькі пішыце...

У першы рабочы дзень новага 1987 году мяне павінен быць прадставіць калектыву “Вожыка” Пячэньнікаў, але ў апошнюю хвіліну даручылі гэтую місію Ганьне Лазоўскай, чаму я быў вельмі рады, хоць бы па самай простай прычыне – яна не нагаворыць глупства. З Ганнай Сьцяпанаўнай мы хораша і дружна працавалі ў сектары, дзе яна была інструктарам, не захацела подлічаць супраць мяне і свайго універсітэцкага аднакурсьніка Генадзя Бураўкіна і перайшла ў спакойны агульны аддзел. А праз няпоўныя два гады вярнулася назад намесніцай Паўлава. Ня думаю, што ён быў у захапленьні, але была жорсткая ўмова – жанчына. І для куратарства сродкамі масавай інфармацыі больш кваліфікаванага і дасьведчанага работніка, чым Ганна Сьцяпанаўна, у рэспубліцы не знайшлося.

Праз тыдні два пазваніў Паўлаў і незнаёмым дружалюбна-зычлівым тонам пацікавіўся, як уваходжу ў курс справы, мо патрэбна якая дапамога. Ніякай дапамогі ад яго мне ня трэба было, і на разьвітаньне Паўлаў папрасіў пры нагодзе зазірнуць да яго, таемна заўважыўшы: ёсьць гаворка... Ціка-а-ва... Нагода заглянуць на чацьвёрты паверх была штодня: мы з Генадзем працягвалі звыкла езьдзіць на абед у цэкоўскую сталоўку – ня столькі з-за якасьці кухні і прыймальнасьці цэнаў, культуры абслугоўваньня, але і магчымасьці сустрэцца, пагаманіць, абмяняцца навінамі. І я ня стаў адкладваць візіт да Паўлава. Сустрэў ён надзвычай ветліва, ледзь ці не як раўню. Пагаманіўшы пра сёе-тое, я чакаў, калі ж ён скажа, чаго я яму спатрэбіўся. Нарэшце, Паўлаў выняў з шуфлядкі пісьмовага стала блішчастую сінюю папапачку і працягнуў: прачытай надоечы і выкажы сваё меркаваньне. У папачцы было некалькі надрукаваных на машынцы з ягонымі густымі праўкамі невялікіх на дзьве-тры старонкі гумарэсак і нізка карацелек. Ён папрасіў прабачэньня, што ня сам даставіў у рэдакцыю, я жартам адказаў, што да гэтакіх, як ён аўтараў, ня грэх зайсьці і галоўнаму рэдактару, паабяцаў сёньня-заўтра прачытаць, зрабіць, калі будуць, нейкія заўвагі.

Гумарэскі і карацелькі былі ніштосабе, але патрабавалася ладная стылёвая чыстка, што я без аглядкі на службовае становішча аўтара зрабіў прыдзірліва і ад душы. Паўлаў, глянуўшы на свой пакрэсьлены рукапіс, сумеўся, папрасіў пакінуць, а назаўтра вярнуў, не адвергшы ніводнае праўкі, зусім шчыра падзякаваў, не прамінуўшы заўважыць, што і не здагадваўся, які я прафесіянал. Словам, неўзабаве ў яго набралася на кніжачку, і я прапанаваў выдаць яе ў нашай “Бібліятэцы “Вожыка”. Паўлаў, адчувалася, і не чакаў ад мяне такога вялікадушнага жэсту – прапанова пазбаўляла яго далікатных закідаў, паўнамёкаў, і ён належным чынам ацаніў маю здагадлівасьць... А галоўны “Вожыка” і сам часопіс сталі каці­равацца ў ЦК як адны з лепшых і кваліфікаваных, а галоўнае – атрымаў магчымаьць друкаваць без аглядкі усё, што захачу, не асьцерагаючыся атрымаць на арэхі ні ад Саўкі, ні ад цэнзуры, якую ўзначаліла разумная і памяркоўная Ганна Сьцяпанаўна Лазоўская.

Тым часам набірала хаду і моц перабудова, і адыёзная фігура Паўлава на пасадзе загадчыка аддзелу прапаганды рабілася вялікім раздражняльнікам. Яго паціху сплавілі на ВПШ, якая нядоўга пратрымалася – рэарганізавалася ў Акадэмію кіраваньня, дзе Паўлаў займеў прафесарскую пасаду. Ягоныя артыкулы нідзе ніхто не хацеў друкаваць. Выключэньнем, хіба, быў “Вожык”, і Паўлаў, які заўсёды сур’ёзна і ўважліва ставіўся да сваёй творчасьці, не хаваў удзячнасьці за разуменьне і маральную падтрымку. І гэтая падтрымка ў цяжкую часіну, адчувалася, была для яго вялікай нечаканкай, як, пэўна, і тое, што ўсе, каму ён добра спрыяў і пасадамі, і выданьнямі, плойма падхалімаў, угоднікаў, сексотаў у імгненьне вока адвярнуліся, як толькі ён перастаў быць ранейшым, усемагутным. Звычайна, ён званіў, пытаўся, калі можна зайсьці, прыносіў і перадаваў мне ў рукі новыя апавяданьні, гумарэскі і карацелькі ў тым ліку, ніколі доўга не заседжваўся, але заўсёды пасьпявалі прыязна пагаманіць, абачліва і далікатна абыходзячы колішнія крыўды і непаразуменьні. Адчувалася, часам яму было ніякавата, але і не хапала ці то характару, ці то такту прызнаць свае мінулыя памылкі, ва ўсякім разе пагаварыць па душах. Я разумеў, што такая гаворка магла б адбыцца, узяўшы для сьмеласьці па чарачцы, але, падобна, ні ён не рашаўся прапанаваць, ні ў мяне не было ніякага жаданьня варушыць былое – хай судзіць Бог... Дзіўна, але неўзабаве ў нас сталі супадаць, а часам былі зусім аднолькавыя погляды і ацэнкі сучасных грамадска-палітычных працэсаў і праблемаў. Але ўжо насамрэч дзіва дзіўнае – ён намагаўся гаварыць са мной па-беларуску і чамусьці пачціва на “вы”. Паўлаў, як і я, пасьля забароны кампартыі, за якую прагаласавала ледзь ці ня ўся партгрупа ў Вярхоўным Савеце, прынцыпова не прымкнуў ні да чыкінцаў, ні да калякінцаў, ні да нейкай іншай партыі, адыйшоў ад усялякай палітыкі. Ён атрымліўваў звычайную рабочую пенсію, адно толькі шкадаваў, што сам літаральна з-пад рукі Машэрава выкрасьліў сваё прозьвішча са сьпісу работнікаў палітасьветы, якім прысуджаліся ганаровыя званьні “Заслужаны работнік культуры”. Тады яно для яго ня мела ніякага значэньня, паколькі персанальная пенсія з адпаведнымі льготамі, а галоўнае – пажыцьцёвым прымацаваньнем да лечкамісіі была забясьпечаная і пасадай, і стажам работы ў партыйных органах. Пры новых уладах яго без ганаровага званьня папросту бесцырымонна выставілі з лечкамісіі. Дарэчы, са мной адбылося нешта падобнае – да 50-цігоддзя “Вожыка” бюро ЦК прыняло пастанову аб прадастаўленьні да званьня “Заслужаны работнік культуры”, якую заўсёды аўтаматычна пацьвярджаў сваім Указам Прэзідымум Вярхоўнага Савету. Але на двары быў ужо 1991 год, Вярхоўны Савет набіраў сілу, амбіцыі, і ягоная, бадай, самая амбітная камісія па адукацыі і культуры, мусіць, рашыла прадэманстраваць сваю прынцыповасьць: дакуль гэта нейкі ЦК будзе ўказваць нам, каго ўзнагароджваць, і “зарэзала” маю кандыдатуру пад выглядам – хопіць увешваць узнагародамі начальства, трэба адзначаць радавых работнікаў... Знаёмыя хлопцы з аддзелу ўзнагародаў Вярхоўнага Савету настойліва раілі зьвярнуцца да Гілевіча, які ўзначальваў гэтую камісію. Але я падумаў, што персанальную пенсію я ўжо зарабіў – што яшчэ трэба. А да ўсялякіх узнагародаў і званьняў заўсёды ставіўся спакойна, нават скептычна. Да ўсяго добра ведаў высокія ацэнкі Ніла Сымонавіча маёй работы ў “Вожыку”, пра што ён ня раз казваў і публічна, і сам-насам, і ў кампаніях. Ён быў ня толькі наш даўні, актыўны і шаноўны аўтар, але і блізкі мне чалавек, таму зьвяртацца да яго з гэтакай шкурнай і нікчэмнай просьбай было брыдка і агідна. Прыкінуў: на кім жа яшчэ ў рэшце рэшт, як не на сябрах, можна прадэманстраваць сваю прынцыповасьць і дзяржаўную мудрасьць... Бяру ў сьведкі самога Ніла Сымонавіча, што тое недарэчнае непаразуменьне не пакінула ў мяне ні крыўды, ні нейкіх папрокаў, ніколечкі не азмрочыла нашыя прыязныя стасункі. Хоць, вядома ж, на старасьці гадоў было б ня лішнім мець больш-менш прыстойнае медыцынскае абслугоўваньне. Але зноў жа гэта к слову...