Гронкi гневу (на белорусском языке) - Джон Стейнбек

- Вось ён, Джэксан, - сказаў Хастан. - Паслухайце, Джэксан, бачыце тых трох хлопцаў?

- Ну.

- Вы iх запрашалi сюды?

- Не.

- Раней калi бачылi iх?

Джэксан прыгледзеўся больш уважлiва.

- Ну бачыў. Разам у Грэгорыё працавалi.

- Значыць, прозвiшча ваша iм вядомае?

- Ну так. Мы працавалi побач.

- Добра, - сказаў Хастан. - Вы, хлопцы, да iх не падыходзьце. Калi нiчога дрэннага не зробяць, мы не будзем iх выправоджваць. Дзякуй вам, мiстэр Джэксан. - Тому ён сказаў: - Добра зроблена. Думаю, яны самыя i ёсць.

- Гэта Джул iх запрыкмецiў, - сказаў Том.

- Дзiва што! - усклiкнуў Уiлi. - Iндзейская кроў, чуццём бярэ. Ну, пайду пакажу iх сваiм хлопцам.

З натоўпу выскачыў падлетак гадоў шаснаццацi i спынiўся перад Хастанам, ледзь пераводзячы дух.

- Мiстэр Хастан, - загаварыў ён, - я зрабiў усё, як вы загадалi. Адна машына стала каля эўкалiптаў - у ёй шасцёра, а яшчэ адна з чатырма пасажырамi спынiлася на дарозе з паўночнага боку. Я падышоў да iх, папрасiў даць прыпалiць. У iх рэвальверы. Сам бачыў.

Позiрк у Хастана зрабiўся суровы, жорсткi.

- Уiлi, - сказаў ён, - у цябе ўсё гатова, ты праверыў?

Уiлi ашчэрыўся вясёлай усмешкай:

- Будзьце спакойныя, мiстэр Хастан. Усё будзе зроблена як належыць.

- Толькi нiкога не бiць. Запомнi. Калi зможаце - толькi па-добраму, спакойна, прывядзiце iх да мяне. Я буду ў сваёй палатцы.

- Пастараемся, - сказаў Уiлi.

Танцы яшчэ фармальна не пачалiся, i Ўiлi падняўся на пляцоўку.

- Разбiрайцеся па чацвёра! - крыкнуў ён.

Аркестр замаўчаў. Юнакi i дзяўчаты, маладыя мужчыны i жанчыны забегалi па вялiкай танцавальнай пляцоўцы i нарэшце выстраiлiся ў восем чацвёрак выстраiлiся i чакалi пачатку. Дамы стаялi, падняўшы рукi перад сабой i сашчапiўшы далонi. Кавалеры нецярплiва пераступалi з нагi на нагу. Старыя i пажылыя сядзелi вакол пляцоўкi, ледзь прыкметна ўсмiхаючыся, не адпускалi ад сябе дзяцей, якiя рвалiся на сярэдзiну пляцоўкi. А там, каля палатак, сядзелi праведныя хрысцiяне i з асуджэннем на суровых тварах высочвалi грэх.

Мацi i Ружа Сарона селi на лаўку. I калi кавалеры запрашалi Ружу Сарона на танец, мацi гаварыла: - Не, яна нешта дрэнна сябе сёння адчувае. - А Ружа Сарона кожны раз залiвалася чырванню, i вочы ў яе загаралiся.

Распарадчык танцаў Уiлi Iтан выйшаў на сярэдзiну i падняў рукi:

- Усе гатовыя? Пачалi!

Грымнуў аркестр, гулка i пранiзлiва зайграў вiрджынскую кадрылю "Куранё" завiшчала скрыпка, хрыпла загугнiлi гармонiкi, заракаталi на басах гiтары. Распарадчык выкрыкваў фiгуры, чацвёркi паварочвалiся, сходзiлiся, адступалi.

- Бярыцеся за рукi, кружыце дам. - Разгарачыўшыся, Уiлi сам адбiваў такт нагамi, важна хадзiў узад i ўперад, снаваў сярод танцораў, паказваючы новую фiгуру. - Кружыце дам, i далiкатней. Цяпер кола, шырэй! - Музыка то грымела на ўсю моц, то зацiхала, а падэшвы адбiвалi такт, як барабанны дробат. - Паварот направа, паварот налева, рукi адпусцiць, паварот кругом! - высокiм голасам энергiчна выкрыкваў Уiлi. I ўжо прычоскi ў дзяўчат сталi не такiя гладзенькiя, у кавалераў на лбе выступiлi кроплi поту. I вось ужо хвацкiя танцоры пачалi выкiдваць адмысловыя каленцы. А старыя i пажылыя, што сядзелi па краях пляцоўкi, захопленыя рытмам танца, нягучна пляскалi ў далонi, прытупвалi нагамi, мякка ўсмiхалiся адзiн аднаму, кiвалi галовамi.

Мацi прашаптала на вуха Ружы Сарона:

- Хочаш вер, хочаш не, але тата твой быў хвацкi танцор у маладыя гады, лепшага я не бачыла. - Мацi ўсмiхнулася: - Не хочучы, старыя часы прыгадаеш. Усмешкi на тварах астатнiх гледачоў таксама былi народжаныя ўспамiнамi пра даўнейшае.

- У нас там, у Аклахоме, каля Маскагi, гадоў дваццаць назад быў сляпы скрыпач...

- Я некалi бачыў аднаго хвата - падскочыць i чатыры разы абцасамi прыстукнуць паспее.

- А шведы ў Дакоце, ведаеце, што робяць? Насыплюць перцу на падлогу, жанчынам пад спаднiцу трапiць, i яны такiя жвавыя, такiя рэзвыя робяцца, што тая кабылка ўвесну. Шведы часам так робяць.

А верныя паслядоўнiкi Хрыста здаля сачылi за танцамi i трымалi пры сабе дзяцей, якiм не сядзелася на месцы.

- Гляньце, вунь якi грэх учыняюць, - гаварылi яны. - Гэтыя людзi так i ўедуць у пекла на качарзе. Проста сорам набожным бачыць такое. - Дзецi iх слухалi i трывожна маўчалi.

- Яшчэ адно кола, i перадышка, - нараспеў прагаварыў распарадчык Уiлi Iтан. - Задайце жару напаследак. - Распараныя, расчырванелыя дзяўчаты танцавалi, растулiўшы вусны, з урачыстым, пачцiвым выразам на твары, а хлопцы адкiдалi з iлба доўгiя валасы i выраблялi курбеты, разводзячы ногi ў бакi, прыстуквалi абцасамi. Чацвёркi выходзiлi наперад, перасякалi пляцоўку наўскасяк, адступалi назад, кружылiся пад гучную, вiсклiвую музыку.

I раптам аркестр змоўк. Танцоры застылi на месцы, прагна хапаючы ротам паветра. Дзецi, быццам сарваўшыся з ланцуга, кiнулiся на пляцоўку i сталi бегаць, ганяцца адзiн за адным, коўзацца па падлозе, зрываць адзiн у аднаго кепкi, цягаць за валасы. Танцоры селi, абмахваючыся рукамi. Музыканты паднялiся, расправiлi плечы i зноў селi. Цiха забрынкалi гiтарысты, падцягваючы струны.

Нарэшце Ўiлi крыкнуў:

- Разбiрайцеся зноў па чацвёрках, хто яшчэ можа.

Танцоры цяжка адарвалiся ад лавак, i кавалеры зноў кiнулiся запрашаць дам. Том стаяў блiзка ад траiх маладых людзей, за якiмi сачыў. Ён бачыў, як яны працiснулiся на танцпляцоўку i накiравалiся да адной з чацвёрак. Скрыпач iрвануў смычком па струнах. Дваццаць чалавек лянiвай паходкай выйшлi на сярэдзiну пляцоўкi. Тыя трое ўжо падышлi да чацвёркi. Адзiн з iх сказаў:

- Я буду танцаваць з гэтай дзяўчынай.

Бялявы хлапец здзiўлена падняў на яго вочы:

- Гэта мая дама.

- Ты мне яшчэ пагавары, сапляк.

Аднекуль з цемры пачуўся рэзкi свiст. Траiх гасцей iмгненна ўзялi ў кола. I кожны з iх адчуў на сабе моцныя рукi. Цеснае кола людзей пасунулася з пляцоўкi.

Уiлi крыкнуў танцорам:

- Пачалi! - Зайграла музыка, Уiлi нараспеў называў фiгуры танца, ногi танцораў гулка тупалi па дашчанай падлозе.

Да варот лагера падкацiла легкавая машына. Вадзiцель крыкнуў:

- Адчыняйце! Нам паведамiлi, што ў вас тут бясчынства.

Вартаўнiк не зрушыў з месца.

- Нiякага бясчынства ў нас няма, - сказаў ён. - Чуеце, музыка iграе? А вы хто такiя?

- Шэрыфавы памочнiкi.

- Паўнамоцтва ёсць?

- Якое тут паўнамоцтва, калi ў вас бясчынства?

- Няма ў нас бясчынства, - паўтарыў вартаўнiк.

Людзi ў машыне прыслухалiся да музыкi, да выкрыкаў распарадчыка, i машына паволi ад'ехала ад варот i спынiлася на скрыжаваннi.

Трох паломнiкаў, якiя iшлi ў сярэдзiне цеснага кола людзей, моцна трымалi за рукi, раты iм зацiснулi далонямi. Калi ўсе апынулiся ў цемры, кола разамкнулася. Том сказаў:

- Чыстая работа. - Ён трымаў сваю ахвяру ззаду за рукi.

Iх дагнаў Уiлi.

- Здорава! - сказаў ён. - Цяпер вас i шасцярых хопiць. Хастан хоча глянуць на гэтых малойчыкаў.

З цемры выступiў Хастан.

- Вось гэтыя?

- Яны, - адказаў Джул. - Адразу палезлi з кулакамi. Толькi замахнуцца iм так i не давялося.

- Ану глянем, што за людзi, - сказаў Хастан.

Затрыманых павярнулi да яго тварам. Яны стаялi, унурыўшыся. Хастан накiраваў святло кiшэннага лiхтарыка на iх хмурныя твары - на кожнага па чарзе.

- Навошта вам гэта спатрэбiлася? - На яго пытанне адказу не было. - Хто вас падаслаў сюды?

- Што вы прычапiлiся? Нiчога мы дрэннага не зрабiлi. Проста патанцаваць захацелася.

- Не манi, - сказаў Джул. - Ты хацеў ударыць таго хлопца.

Том сказаў:

- Мiстэр Хастан, як толькi яны паднялiся на пляцоўку, нехта свiснуў.

- Ага, ведаю. Фараоны пад'ехалi да самых варот. - Хастан зноў павярнуўся да затрыманых. - Бiць вас мы не будзем. Ну, кажыце - хто вас паслаў? - Адказу так i не было. - Вы такiя самыя людзi, як i мы, - з горыччу сказаў Хастан. Ваша месца з намi. Як жа ж так атрымалася? Мы ўсё ведалi, - дадаў ён.

- Есцi ж нешта чалавеку трэба?

- Дык хто ж вас падаслаў? Хто заплацiў вам?

Адзiн з затрыманых сказаў:

- Што хочаце рабiце. Мы нiчога не скажам.

Хастан апусцiў галаву i цiха прамовiў:

- Ну добра. Не трэба. Толькi вось што. Не лезьце з нажом на сваiх людзей. Мы стараемся ўсё як найлепш тут зрабiць, i пазабаўляцца хочам, парадак падтрымлiваем. Не губiце ўсё гэта. Добра падумайце. Толькi самi сабе шкодзiце. Ну вось што, хлопцы, выправадзiце iх задамi. Бiць не трэба. Яны самi не разумеюць, што робяць.

Маленькi атрад паволi пасунуўся ў глыб лагера. Хастан праводзiў яго позiркам.

Джул сказаў:

- Давайце ўсыплем iм трохi.

- Не, не трэба, - сказаў Уiлi. - Я слова даў.

- Ну дык хоць выспятка дадзiм, - малiў Джул. - Хоць цераз агароджу перакiнем.

- Не, сэр! - стаяў на сваiм Уiлi. - А вы слухайце, - звярнуўся ён да палоннiкаў: - На першы раз мы адпусцiм вас цэлымi. А вы перадайце там каму належыць: калi яшчэ хто сюды паткнецца, мы так надаём пад бакi, касцей сваiх не збярэ. Так i перадайце. Хастан кажа, вы такiя самыя людзi, як i мы. Магчыма, i такiя самыя, толькi мне думаць пра гэта агiдна.

Яны падышлi да агароджы. Двое з аховы паднялiся з зямлi i накiравалiся да iх.

- Праводзiм гасцей - рана дадому сабралiся, - сказаў iм Уiлi.